Over zichtlijnen en stiltegebieden
van de wildernis, dat stil en sereen als de natuur de gelijkmatige loop van zijn verborgen leven vasthield’.
Op het moment van de foto met Roosevelt had hij al een tijdje zijn wildste trektochten afgerond. ‘Teruggekeerd naar de samenleving’, heet het, op vraag van zijn vrienden, want in 1880 was Muir eindelijk getrouwd. Een goede huisvader, verantwoordelijk voor het gezinsinkomen, gaat nu eenmaal niet eindeloos door met zijn zwerftochten over gletsjerkloven. Gelukkig had hij dan al jaren ervaring opgedaan, en de wildernisarme jaren zou Muir gebruiken om zijn aanstekelijke stukken te schrijven, beinvloed door Henri David Thoreau en Ralph Waldo Emerson. En af en toe was de drang te hevig. ‘The mountains are calling and I must go.’
Aanschuiven op de berg
Muir is goed voor een hele reeks inspirational quotes (‘In every walk with nature one receives far more than he seeks’, ‘Everybody needs beauty as well as bread, places to play in and pray in, where John Muir
In de wildernis. Tochten door Wisconsin, Nevada, Californië en Alaska. Vertaald door Eefje Bosch, Van Oorschot, 197 blz., 19,99 €. nature may heal and give strength to body and soul’). Geregeld verwijst Muir tijdens zijn tochten naar ‘Gods plan’. Ooit gingen we naar de kerk voor een transcendente ervaring, nu zoeken we die in de wildernis, in de vogelhut, op de top van een berg. We omhelzen à la Muir eiken en elzen, wachten onder de maan op nachtvlinders en hopen dat de nieuwe verbinding met de natuur ons verlost van kwaad en stress en hoge bloeddruk. De vrije natuur en niet de drukke stad moeten de sublieme beleving leveren, en nieuw is dat dus geenszins. ‘Duizenden vermoeide, gespannen, overbeschaafde mensen zien in dat de bergen intrekken als thuiskomen is, dat de wildernis een levensbehoefte is. Wanneer ze uit de geestdodendheid van te veel werk en de dode lusteloosheid van luxe ontwaken, proeven ze hun eigen wissewasjes zo goed mogelijk met die van de natuur te verenigen en te verrijken, en ziekte en verval van zich af te schudden’, noteerde Muir al.
Muir schotelt ons woeste plekken voor, plekken in hun paradijse lijke staat, toen ze door de hedendaagse ecotoerist nog niet waren kapot gewandeld, kapot beklommen, kapot gefotografeerd en, misschien, kapot beschermd. Van op Glacier Point, niet ver van waar de foto met Roosevelt is genomen, heb je uitzicht op de Half Dome. De berg als een in twee gesneden Journalist, vogelaar en natuurschrijver Kester Freriks legt in
een kleurrijke cultuurhistorische mozaïek over de teloorgang van en de hang naar precies dat: stilte, ruimtelijkheid en donkerte. Voor een lezer uit het al te luide, rommelige en lichte België komt de klaagzang soms wat raar over, want precies in Nederland gaan veel landgenoten naar die dingen op zoek, om ze ook te vinden. Freriks is een belezen, rustige en gelijkmoedige gids in deze zacht zoemende natuurverkenningen. Zijn bijnadoodervaring in een moerasveen tekent hij op als een kleine bobbel op de weg. Over kunst die de verbinding met natuur legt, kan hij lyrischer worden, bijvoorbeeld over het ter ziele gegane ‘museum van de stilte’. Goed gekozen illustraties ook, al zijn ze in katernen gebundeld en staan de bijschriften achter in het boek, waardoor je nodeloos vaak moet bladeren.
(Hans Cottyn)
Kester Freriks
Stilte, ruimte, duisternis. Verkenningen in de natuur. brooddeeg is nu een van de bekende hoogtepunten van het John Muir Trail, een populaire en pittige langeafstandswandeling (338 kilometer) in de Sierra Nevada. De top van de granietkoepel, 1.444 meter hoog, is relatief gemakkelijk te bereiken met de kabels die in de zomer voorzien worden door de parkautoriteiten. Op sommige dagen trekken tot 1.200 hikers zich naar boven, een sliert mensen zoals op de roltrappen van AntwerpenCentraal in de spits.
Behoud versus toegankelijkheid, het is de oude ecologische paradox: hoe van de wildernis te genieten als je gewoon door je aanwezigheid die wildernis minder wild maakt? Maar natuur moet worden beleefd, zoals wetenschappers meer en meer benadrukken. Zonder exploraties groot of klein, de zogenaamde ‘extinction of experience’, zal de bereidheid om de natuur te beschermen snel verdwijnen, luidt het. Ongetwijfeld zou Muir het daarmee eens zijn. Dit boek is, in de vrije natuur of thuis onder de leeslamp, een natuurbeleving op zichzelf.
Muir kruipt tijdens een storm in de top van een boom, en daar, heenenweer zwiepend, komt hij tot de epifanie dat we allemaal samen, bomen en mensen, ‘de Melkweg bereizen’