Westen versus Oosten
Graaneters zijn individualistisch, rijsteters sociaal
In de sociologie gaat men er nogal eens vanuit dat, naarmate een land rijker, industriëler en meer verstedelijkt wordt, de inwoners ervan steeds individualistischer worden. Tot op het randje van egoïsme. In één woord: westers. In oosterse culturen overweegt dan weer het groepsgevoel, de onderlinge samenhang.
Klopt niet, rapporteren Amerikaanse en Chinese onderzoekers samen in Science Advances. Ze zetten een experiment op in Starbuckskoffiebars in zes Chinese steden, waaronder Peking, Sjanghai en Hongkong. Een min of meer verwesterde omgeving, zou je kunnen opwerpen; maar dat was de bedoeling. Belangrijker was dat sommige steden in NoordChina lagen, en andere in ZuidChina. In het noorden wordt al duizenden jaren graan gekweekt, in het zuiden al even lang rijst. De onderzoekers veronderstelden dat de verschillende historische culturen in die regio’s ook vandaag nog doorwogen in het gedrag van hun burgers, zelfs in verstedelijkt gebied.
Ze observeerden 9.000 mensen in 256 koffiebars. ‘Een stap vooruit tegenover de onderzoeken die altijd weer studenten als onder zoeksobject nemen’, schrijven ze. Wat bleek? De mensen in graankwekende gebieden – ook degenen die zelf niets met landbouw te maken hadden – gedroegen zich individualistischer. Ze waren 10 procent meer geneigd om apart te zitten, en ze zetten stoelen opzij die door de onderzoekers bewust in de weg waren gezet. In de rijststreken zaten de mensen – ook de nietlandbouwers – vaker in groep bij elkaar, en waren meer bereid om zich aan de omgeving aan te passen: ze wurmden zich bescheiden tussen in de weg staande stoelen door. Dat gold ook voor Hongkong, met zijn lange Britse traditie. Ook daar woog de samenhorigheid van de rijstcultuur door.
De onderzoekers opperen ook een verklaring voor het verschil in gedrag tussen graan en rijstgebieden. Rijsttelers moeten met elkaar samenwerken om de irrigatie van hun velden te coördineren, en elkaar helpen bij het vele werk. Rijst vergt ongeveer dubbel zo veel handenarbeid als graan. Dat heeft zich in de cultuur vastgezet, veronderstellen ze.
Dat ze een verband tussen graan en individualisme vaststelden, wil nog niet zeggen dat het verband tussen rijkdom en individualisme niet meer opgaat. De rijkste en meest westerse steden bleken zelfs minder individualistisch te zijn – of toch de klanten in de plaatselijke Starbucks.
Rijsttelers moeten met elkaar samenwerken om de irrigatie van hun velden te coördineren