Waarom ‘er geen oorlog meer komt’
Noord en ZuidKorea verrasten de wereld met een verdrag dat vrede moet brengen op het schiereiland. Hoe is het zo snel zover kunnen komen?
BRUSSEL I Of de ‘Panmunjom Vredesverklaring’, die de NoordKoreaanse president Kim Jongun en zijn ZuidKoreaanse collega Moon Jaein vrijdag ondertekenden, werkelijk historisch wordt, moet de toekomst uitwijzen. In elk geval gaat ze veel verder dan de meeste waarnemers durfden te hopen.
In de tekst zeggen de twee leiders dat ze streven naar de ‘complete denuclearisering’ van het Koreaanse schiereiland. Maar ook de conventionele wapens worden afgebouwd, want ‘er komt geen oorlog meer’. ‘Een nieuw tijdperk van vrede is aangebroken.’
In een eerste stap willen de twee Korea’s nog dit jaar een vredesverdrag tekenen om de Koreaanse Oorlog (19501953) formeel te beëindigen. Vanaf augustus worden de familiereünies hervat die in 2015 waren stopgezet. Welke elementen maakten dat Kim en Moon zo snel zo’n grote stap hebben gezet?
1. Kim heeft zijn wapens, maar beseft dat hij ze niet kan gebruiken
De meeste Koreaexperts wezen er de voorbije dagen op dat de NoordKoreaanse president klaar was om een stap voorwaarts te zetten. Zijn defensieprogramma – inclusief kernraketten die tot in de Verenigde Staten raken – was afgerond en dus was het hoog tijd om te focussen op de economie.
Maar of het defensieprogramma echt op punt stond, blijft twijfelachtig. Aan de vooravond van de ontmoeting raakte bekend dat de locatie waar NoordKorea kernwapens testte, niet langer bruikbaar zou zijn. Bij de laatste test, in september vorig jaar, zou volgens Chinese onderzoekers de berg waaronder de testlocatie ligt, grotendeels ingestort zijn.
‘Zeker is dat Kim beseft dat hij zijn kernwapens nooit echt zal kunnen gebruiken’, zegt Jonathan Holslag, hoogleraar internationale politiek (VUB). ‘Dat hebben de Amerikanen hem de jongste maanden wel heel duidelijk gemaakt. Ze zijn maximale militaire druk blijven uitoefenen.’
Ter illustratie: Amerikaanse gevechtsvliegtuigen bleven het NoordKoreaanse luchtruim voortdurend erg dicht naderen, zodat Pyongyang telkens opnieuw vliegtuigen moest laten opstijgen. De brandstofschaarste die er al was, werd alleen maar groter.
2. Kim wil aansluiting bij de moderne wereld
Maar misschien wil Kim zijn land oprecht uit het internationale isolement halen. ‘Op dat vlak lijkt hij toch te verschillen van zijn vader’, zegt Holslag.
Toen hij in 2012 zijn vader Kim Jongil opvolgde, ging dat gepaard met een meedogenloze zuivering in de hoogste politieke en militaire cenakels. De hoogste legerchef werd afgevoerd en Jang Sungtaek, een van de hoogste leiders in de partij en aangetrouwde familie, werd zelfs geëxecuteerd. Kim leek erger dan zijn vader en hoop op een dooi was er niet. Integendeel.
‘Door die zuiveringen kreeg Kim de touwtjes wel echt in handen’, zegt Holslag. ‘Je ziet dat hij
nu blaakt van zelfvertrouwen.’
In Kims naaste entourage zitten nu mensen die de vensters willen openzetten. Dat werd al duidelijk in de aanloop naar de Olympische Winterspelen in ZuidKorea. Kim stuurde toen zijn jongere zus, Kim Yojong, naar de openingsceremonie. Zij maakte er een open en moderne indruk. Haar politieke ster lijkt alleen maar te groeien.
Ook Kims vrouw, Ri Solju, lijkt aan te sturen op meer aansluiting met de moderne wereld. Nog voor ze huwde met Kim, reisde ze al als cheerleader van de NoordKoreaanse olympische ploeg naar het buitenland. Zij ontpopt zich steeds meer als een moderne ‘first lady’, een titel die de NoordKoreaanse media haar sinds kort opkleven.
3. China draaide de duimschroeven aan
Beste vrienden waren ze nooit, maar het NoordKoreaanse regime kreeg jarenlang steun van Peking. Holslag: ‘Alhoewel Peking de NoordKoreanen vooral lastpakken vond, kon Pyongyang wel op hen rekenen. Daar is toch verandering in gekomen. Ook China stapte mee in de economische sancties.’
Kim besefte dus dat de steun niet langer onvoorwaardelijk was. ‘Die sancties maakten het hem ook almaar lastiger om het economisch beleid te gaan voeren dat hij op lange termijn beoogt’, aldus John NilssonWright, onderzoeker bij Chatham House.
4. ZuidKorea wilde echt een doorbraak
Ook de bereidheid van de ZuidKoreaanse president Moon om een akkoord te sluiten, mag niet onderschat worden. Zijn twee voorgangers waren onvoorwaardelijke hardliners ten opzichte van Pyongyang.
‘Moon daarentegen heeft heel slim een dubbele koers gevaren’, zegt Holslag. ‘Hij is blijven hameren op de nagel dat de ZuidKoreaanse veiligheid niet in gevaar mocht komen en dat daarvoor de samenwerking met de Verenigde Staten cruciaal is. De militaire oefeningen met de Amerikanen zijn onder Moon alleen maar geïntensifieerd.’
‘Tegelijk heeft hij consequent zijn hand uitgestoken naar Kim. De Winterspelen – toen Noord en ZuidKorea een gezamenlijk ijshockeyteam vormden – hebben daarbij een belangrijke rol gespeeld. Zij brachten alles in een stroomversnelling.’
Het blijft twijfelachtig of het defensieprogramma echt op punt stond. De locatie waar NoordKorea kernwapens testte, zou niet langer bruikbaar zijn
‘De Winterspelen, toen Noord en ZuidKorea een gezamenlijk ijshockeyteam vormden, hebben alles in een stroomversnelling gebracht’ JONATHAN HOLSLAG
Hoogleraar VUB