‘Er doen veel smeuïge verhalen over mij de ronde. Heel veel daarvan zijn waar’

Het voorjaarsseizoen van De ideale wereld loopt donderdag ten einde. Met een knal. En wie wil, kan die finale woensdag al in avantpremière beleven in Kinepolis. Dat hij ‘op korte termijn wil stoppen als presentator van De ideale wereld’, liet OttoJan Ham zich onlangs in Humo ontvallen. Maar hier, op de redactie van het satirische programma, fietst hij handig om dat definitieve einde heen. Als we aandringen, glimlacht Ham alleen maar. Dus doen we, voor alle zekerheid, al maar een afscheidsinterview. We zien later wel of dat voorbarig was.

Wat heeft vijf jaar ‘De ideale wereld’ voor jou betekend?

‘Het programma is voor mij identiteitsbepalend geweest. Na al die jaren ben ik ermee vergroeid. Ik steek er veel van mezelf in. (denkt na) Maar als je dit lang doet, eist het ook zijn tol. Ik ben er de voorbije vijf jaar niet minder cynisch op geworden. Je wordt niet vrolijk van wat er in de wereld gebeurt. Neem de Belgische politiek. Er is daar echt niemand bezig met een langetermijnvisie, niemand wil een fijne en faire gemeenschap uitbouwen. Ze zijn alleen in zichzelf geïnteresseerd – herverkozen worden, de ander een hak zetten. Daar kan ik zó depressief van worden.’

‘Flip Kowlier was vorige week te gast. Hij volgt het nieuws niet meer, zei hij. Bewust. Ik snap hem wel. Het is een aanlokkelijke manier van leven. Na elk seizoen van De ideale wereld moet ik detoxen, even geen sikkepit nieuws volgen. In de paasvakantie was mijn vriendin met de kinderen naar Spanje getrokken. Ik ging ze in het weekend ophalen. Net toen ik vertrok, zag ik op mijn gsm hoe het er bovenarms opzat tussen de VS en NoordKorea. Ik wil niet weten hoe dit afloopt, dacht ik. Ik hoef niet te weten wat politicus x of denktank y ervan vinden.’

Je noemt het programma identiteitsbepalend. Waarom zou je dan stoppen?

‘Je mag het jezelf niet te gemakkelijk maken in het leven. Ik neem graag risico’s, ik daag mezelf graag uit. Dat houdt me scherp. De eindredacteur en ik zijn de twee enigen van de huidige ploeg die er al van het prille begin bij zijn. En het programma is nog even sterk als in het begin, zo niet sterker. Pas als bepalende figuren vertrekken, zetten anderen een stap. Dat geldt ook voor de presentator. Met het talent dat hier samenzit, blijft De ideale wereld nog lang bestaan. Zelfs als ze ooit van tv gehaald wordt. Dan gaat ze gewoon door op het internet.’

Wat je nadien ook doet, voor veel mensen zal je nog wel even ‘OttoJan Ham van “De ideale wereld”’ blijven.

ale wereld De ide

Ben je niet bang dat je dit nooit meer zal kunnen overtreffen?

‘Als ik eerlijk ben, wel. Dus misschien moet ik me gewoon bedenken. (lacht) Ach, het is een gezonde angst en ik neem hem mee. Als ik een beslissing genomen heb, duik ik erin – head first. Ik geloof graag dat het altijd beter wordt en indien niet, dan toch.’

Wat heeft ‘De ideale wereld’ voor de Vlaamse tv betekend?

‘Alles wat ik daarop zeg, komt pedant over. Oké, ik merk wel dat De ideale wereld school maakt. Dat andere programmamakers onze ideeën overnemen, is een schoon compliment. Soms is het frustrerend: als dingen minder goed uitgewerkt zijn en toch meer reacties opleveren. De lat ligt hoog. Op deze redactie en in mijn hoofd. Daarom is De ideale wereld ook zo’n sterk merk. Het is een keurmerk voor een geavanceerde vorm van humor. Oké, we maken veel kakapipimoppen, maar we hebben nou eenmaal de beste fotoshoppers om piemels te fotoshoppen op hoofden van mensen. En er zit een punkattitude in het programma. Eén die je nergens anders ziet in mainstreammedia.’

Onlangs zei je ergens dat satire boze mensen alleen maar bozer maakt.

‘Dat is zo en het lijkt alleen maar erger te worden. Het geroep en gescheld van die boze, verongelijkte mensen is toch zo vermoeiend. Het is belangrijk om een ander geluid te laten horen, zéker nu dat van de macht zo luid weerklinkt.’

‘Ik begrijp die boosheid wel. Maar elke keer als je de machthebbers en hun aanhangers op de korrel neemt, krijg je weer zo’n lawine stront over je heen. Deze week hadden we Walter Grootaers in de studio. Hij zei dat die tweet van Theo Francken – ‘Arabische jongeren en stenen…’ – racistisch was. De schelders op Twitter waren meteen wakker. Terwijl die tweet van Francken gewoon ook intentioneel racistisch is. Dat is geen mening, dat is een vaststelling.’

‘De ideale wereld wil wat tegengas geven. Oké, we gaan soms kort door de bocht, maar altijd met een knipoog. Alles wat een beetje ruikt naar kritiek wordt onmiddellijk weggemaaid. De nuance is weg. Er is nog nul ruimte voor. Daar maak ik me wel zorgen over. Het gaat er steeds grimmiger aan toe. Mensen zijn niet racistischer dan vroeger, de gêne over dat racisme is gewoon verdwenen. Tegenwoordig kan je op HLN.be niet meer met een alias reageren. Dus zeggen mensen nu met voor en achternaam dat ‘‘die negers allemaal moeten vertrekken’’. En ze worden gevoed door politici die ook al die gêne kwijt zijn.’ ’Ik geloof geen enkele BV die huilt voor de camera.’

Dan is het belang van satire zoals in ‘De ideale wereld’ alleen maar groter geworden.

‘Het zou pas écht impact hebben als we die schreeuwende mensen ook zouden raken. Maar ik vrees dat de mensen die wij raken niet de mensen zijn die in hoofdletters zwarten op een vliegtuig wensen. Dat het programma een zalvend of activerend effect heeft op mensen die de nuance aanhangen, is het hoogste waarop ik kan hopen. Maar de grote verzoener kan De ideale wereld helaas nooit worden.’

Is dat, na vijf jaar ontwrichtende grappen, een teleurstelling?

‘Neen, maar wel een vaststelling. (denkt na) Laatst hadden we een item over de F16’s en F35’s – wéér zo’n onwaarschijnlijk verhaal. Thomas Huyghe legde in een Hawaïhemd mensen op straat de vraag voor: ‘‘F16, F35 of effe chillen?’’. Ons punt was: nobody gives a fuck. Hij sprak ook met Steven Vandeput (NVAminister van Defensie, red.) zelf. Lekker weer, zegt Thomas. Vandeput gaat daar in mee en zegt: ‘‘ik smeer geen zonnecrème, want echte mannen smeren niet’’. De dag nadien was dát het nieuws: dat Steven Vandeput geen zonnecrème wilde smeren. Oké, zonnecrème is belangrijk, vanwege kanker en zo. Maar hier gaat het over een peperduur dossier waarover de minister moet beslissen. Daar is controverse over en waar maken de mensen zich druk over? Zijn zonnecrème. Laat maar, denk ik dan.’

‘Ik bedenk nu dat ik in dit interview twee keer een NVAfiguur vermeld – logisch, want ze delen de lakens uit – en je kan er nu al gif op innemen dat mensen zullen zeggen: zie hem de NVA bashen. Maar dat is nu net het punt.’

Jullie doen veel aan mediakritiek. Je trapt vaak op tvtenen. Kan je nog een BVfeestje binnenstappen?

nog eentje bijgewoond heb. Af en toe krijg ik wel eens een kwaaie blik toegeworpen. Dat we niet enkel vrienden hebben, hoort erbij. Laatst ging ik in Anderlecht naar het voetbal kijken en in de wc’s riep iemand dat hij me op mijn gezicht ging slaan. Geen idee waarom. Ik ga ervan uit dat heel veel mensen mij niet moeten, zéker de mensen die overtuigd zijn van hun gelijk.’

Is dat ook niet de tol die je voor ‘De ideale wereld’ betaalt? Niet langer argeloos over een festivalweide kunnen kuieren?

‘Dat had ik voordien ook al. Het heeft met de laagdrempeligheid van het personage OttoJan Ham te maken. Ik vind het niet vervelend dat mensen me om foto’s vragen. Behalve als ze stomdronken zijn, dan is het lastig. Op een festivalweide zijn veel mensen dronken – ik ben het zelf ook vaak geweest. Dat heeft niets met fans te maken, gewoon met mensen die een slechte dronk hebben.’

Beperk je je publiekelijk alcoholgebruik meer sinds je bekender bent?

‘Ik ben gestopt met drinken, maar voordien was ik altijd mezelf. Wat mensen daarvan dachten, kon me niets schelen. Voor Wim De Vilder zal het moeilijker zijn om dronken op de weide van Werchter te staan. Zijn imago moet clean zijn, het mijne niet. Als ik dronken was, dachten mensen gewoon: ‘‘Uiteraard. Het is OttoJan Ham’’.’

Vriendschappelijke vuiligheid

Temptation Island De ideale wereldparodie Debation Island. Niet één aflevering van het origineel heeft hij gezien dit jaar. ‘Dat programma heeft zestien afleveringen of zo. Terwijl ze even lang op dat eiland zaten als wij weg waren voor Hotel Römantiek. Er steekt zo veel zorg in Hotel