‘Iedereen kijkt naar ons, maar wij zijn geen testcase voor de Europese Unie’

Bio

sinds december 2017 bondskanselier van Oostenrijk. Als tiener werd hij actief in de jeugdbeweging van de conservatieve ÖVP. Al snel leidde hij de beweging. De partij, die sinds de oorlog bijna constant met de socialisten had geregeerd, was futloos en verouderd. Velen zagen Kurz als reddende engel. In 2009 werd hij staatssecretaris voor Integratie, in 2013 minister voor Buitenlandse Zaken. In 2017 werd hij partijleider. Kurz woont samen met zijn jeugdvriendin Susanne Thier, ambtenaar bij Financiën. Zijn studie rechten maakte hij nooit af.

Kurz, die een afkeer heeft van de socialisten, werd politiek bewust in de tijd dat de conservatief Wolfgang Schüssel met de extreemrechtse FPÖ regeerde (20002005). Schüssel is nu zijn adviseur. Critici zeggen dat Kurz vorm boven inhoud stelt en dat hij teveel naar rechts opschuift. (cdg)

Europa bekijkt Sebastian Kurz, de jongste kanselier die Oostenrijk ooit had, met enige reserve. Lonkt hij naar de Visegradlanden? Wil hij de Unie op haar kop zetten? Maar het 31jarige Wunderkind van de ÖVP stelt het meerdere keren formeel: ‘Oostenrijk zit in het hart van Europa.’

WENEN I In het kantoor van Sebastian Kurz hangt een intrigerend kunstwerk. Het is een ouderwetse gekleurde landkaart van Europa, op de kop, waar overheen in zwarte inkt gebouwen en mensen in het hippe Weense Museumkwartier zijn getekend.

Is dit wat Kurz, het 31jarige Wunderkind van de conservatieve partij ÖVP, van plan is: Europa op zijn kop zetten? Of betekent het juist dat hij het moderne Oostenrijk in het hart van de Europese Unie wil houden? Sinds Kurz in december een regering vormde met de extreemrechtse, eurosceptische FPÖ, vrezen velen het eerste. Zelf lijkt hij meer accent te leggen op het tweede. En het antwoord doet ertoe, want over een paar weken wordt Oostenrijk voor zes maanden EUvoorzitter.

Geen revolutionair

Op het eerste oog heeft Kurz, die uit een middenklassefamilie uit een gewone buitenwijk van Wenen komt (zijn moeder was lerares aan een middelbare school en zijn vader werkte jarenlang als ingenieur voor Philips) weinig van een revolutionair. Hij komt niet erg jeugdig over. Hij is, naar Oostenrijkse traditie, beleefd en vormelijk. Zijn haar is altijd keurig naar achteren gekamd.

Kurz, die de afgelopen vier jaar minister van Buitenlandse Zaken was, spreekt rustig en weloverwogen. Hij neemt gecalculeerde risico’s, vertellen insiders – hij weet waar hij heen wil, maar beweegt alleen als de kust min of meer veilig is. Zo bracht hij vorig jaar de coalitieregering met de socialisten ten val, met wie hij een moeilijke verstandhouding had (en duidelijk nog heeft), om een paar maanden later de verkiezingen te winnen en een regering te vormen met de enige andere coalitiekandidaat: de FPÖ.

Zuivering van socialisten

Die FPÖ benoemt nu in sneltempo loyale partijgenoten binnen overheidsinstellingen. Er lijkt een zuivering gaande van socialisten. Maar de invloed van de FPÖ op Europese zaken is beperkt: als kanselier trok Kurz alles wat met Europa te maken heeft meteen naar zich toe. Zelfs de minister van Buitenlandse Zaken, die door de FPÖ geparachuteerd is, heeft er niets over te zeggen. Kurz maande alle ministers aan om bij officiële gelegenheden naast de Oostenrijkse vlag altijd een Europese vlag neer te zetten. ‘Dit is een proEuropese regering,’ is een van de eerste dingen die hij zegt, terwijl hij zijn bezoek een glas prikwater inschenkt. Hij zal die opmerking nog een paar keer met klem herhalen.

Toch klinkt het defensief. Europa bekijkt hem met enige reserve. Er liggen nu al wetsontwerpen klaar om de kinderbijslag voor nietOostenrijkse arbeidskrachten uit goedkopere landen te korten (wat wellicht in strijd is met Europese antidiscriminatieregels), en om mobiele telefoons van asielzoekers te doorzoeken.

In 1913, voor de Eerste Wereldoorlog, omschreef de beroemde satiricus Karl Kraus Wenen als ‘proefstation van het einde van de wereld’: hier werden de eerste politieke schokken geregistreerd die het verval inluidden van de bestaande Europese orde. Ook nu kijkt iedereen ingespannen naar Wenen. Wordt Oostenrijk het eerste ‘illiberale’ EUland in WestEuropa? Wat hier gebeurt, gaat allen aan.

Is uw land een testcase voor Europa?

‘Iedereen kijkt naar ons, maar we zijn geen testcase. Laten we vooral naar de feiten blijven kijken. Alle Europese landen hebben hun eigen politieke systeem. Het Oostenrijkse systeem is totaal anders dan het Franse, Duitse of Nederlandse. Wij hebben hier de constante noodzaak om coalities te bouwen. Na de verkiezingen van oktober 2017 was mijn partij, de ÖVP, de grootste. De socialisten wilden niet weer met ons in een rege ring; zij wilden liever met de FPÖ regeren en waren ook bezig te onderzoeken of dat kon. Voor mij bleef er weinig anders over dan het met de FPÖ te proberen. Nu bekritiseren de socialisten ons vanuit de oppositiebanken omdat we met de FPÖ regeren. Terwijl ze het zelf óók wilden.’

U werkt samen met de FPÖ. Waarom deed u niet zoals uw Franse collega Macron, die keihard tegen het Front National inging?

‘Nogmaals, in elk land werken die dingen anders. Men moet ons op onze resultaten beoordelen. Ik zeg luid en duidelijk dat wij een proEuropees land zijn. Mijn eerste reis als kanselier ging niet naar Zwitserland, zoals onze traditie is, maar naar Brussel. Dat was een proEuropees signaal. Mijn eerste buitenlandse gast was Mark Rutte, op nieuwjaarsdag. Mijn eerste bilaterale reizen gingen naar Parijs en Berlijn.’

Er zijn constant schandalen rond de FPÖ: vanwege antisemitische liedteksten, vanwege keiharde aanvallen van FPÖ’ers op de Hongaarse filantroop George Soros en de publieke omroep. Waarom grijpt u niet in?

‘Dat is niet waar. Als er sprake is van antisemitisme, zoals bij die lied boeken, veroordeel ik dat duidelijk. Ik heb toen een verklaring uitgegeven. Leden van de studentenkring die dit soort boeken gebruikte, Germania, staan nu voor de rechter. Misschien wordt de kring zelfs gesloten. Deze regering is meer proIsraël dan vorige regeringen. Oostenrijk heeft een historische verantwoordelijkheid. Intussen heeft de FPÖ een onderzoekscommissie ingesteld naar antisemitisme binnen de partij. Dat is goed.’

Dat is geen onafhankelijke commissie. Het zijn grotendeels partijleden.

‘Het zijn niet allemaal FPÖ’ers. Waar het mij om gaat, is dat ze het doen. Dat is belangrijk.’

De FPÖ heeft nauwe banden met Rusland en Hongarije. Beweegt Oostenrijk richting de vier Visegradlanden, Polen, Slovakije, Hongarije en Tsjechië?

‘Nee. Dat is een verkeerde indruk. Het is pure propaganda, verspreid door sommige partijen hier in Oostenrijk. Al voor de verkiezingen gebruikten ze dat: het beeld van Kurz die wint en meteen lid wil worden van de Visegradgroep. Ik heb al vaak uitgelegd dat ik dit absoluut niet van plan ben. Dus ik herhaal dat nu weer.’

U gebruikt liever het beeld van Oostenrijk als ‘brug’ tussen oost en west?

‘Ja, dat is een heel ander verhaal. Dat heeft te maken met onze geografie. Wij liggen in Europa ingeklemd tussen oost en west. Beide zijn onze buren. Natuurlijk willen we close blijven met de buren. Met álle buren. Zeker nu de spanningen tussen die

‘Kijk naar de kaart van de Unie. Er gaapt een gat naast Bulgarije en Roemenië. Dat is onnatuurlijk. Waarom horen zij wel in de EU en hun buren op de westelijke Balkan niet?’