Europa zoekt geld in plastic

Om de berg plastic in de EU te verkleinen, wil de Europese Commissie een belasting invoeren op verpakkingsplastic dat niet gerecycleerd wordt.

BRUSSEL I Het voorstel van de Europese Commissie voor de nieuwe meerjarenbegroting 20212027 bevat een opvallende vernieuwing: eigen middelen voor het Europese budget die nieuwe uitdagingen en uitgaven moeten helpen financieren. Een taks op verpakkingsplastic ter waarde van 0,8 euro per kilo kan jaarlijks 7 miljard euro opleveren. De lidstaten zouden de bijdrage moeten doorstorten naar de Europese begroting, in functie van de hoeveelheid plastic die niet gerecycleerd wordt. Dat moet de regeringen ook aansporen maatregelen te nemen die de afvalberg verkleinen.

De Commissie stelde in januari al voor om tegen 2030 alle plastic verpakkingen recycleerbaar te maken, tegenover 60% nu. Alles is nog urgenter geworden door een recente Chine se beslissing om niet langer plastic afval uit de rest van de wereld te recycleren.

‘Brussel’ laat ook zijn oog vallen op 20% van de inkomsten die de lidstaten ontvangen van het systeem voor de handel in emissierechten (ETS), dat de uitstoot van koolstofdioxide door grote bedrijven moet terugdringen. Dat zou jaarlijks 1,2 tot 30 miljard in het laatje kunnen brengen.

Meer voor jongeren, minder voor boeren

Die nieuwe inkomsten moeten maken dat de Europese Unie ook na de Brexit toekomstgerichte investeringen kan doen op domeinen waar ze nu zwak staat, zei Commissievoorzitter JeanClaude Juncker. Zo stijgt het budget voor onderzoek en innovatie in het voorstel van 77 miljard euro voor 28 EUlanden naar 100 miljard na de Brexit. Voor het uitwisselingsprogramma Erasmus+ voorziet de Commissie in een verdubbeling tot 30 miljard. Daarvan zou 750 miljoen euro gaan naar gratis Interrailtickets voor jongeren. Frontex, dat opgericht werd om de Europese buitengrenzen te bewaken, zou 35 miljard euro krijgen om het aantal grensbewakers tegen 2027 op te drijven van 1.200 naar 10.000.

De sectoren die moeten inleveren, zijn landbouw (5%) en het cohesieprogramma (7%) dat bedoeld is om de kloof tussen rijke en armere regio’s te dichten. Maar ook dan zullen de lidstaten meer geld op tafel moeten leggen. De Europese begroting zou zo na de Brexit stijgen naar 1,11% van het nationale inkomen van de 27 EUlidstaten, tegenover 1,03% nu.

Voor de Nederlandse regering gaat deze modernisering van de begroting niet ver genoeg. ‘Er is meer ambitie nodig. We hebben meer innovatie nodig en minder traditie.’ Nederland betreurt ook dat ‘de kosten van de Brexit op het bord van slechts enkele lidstaten worden gelegd’.

De Belgische premier Charles Michel reageert vandaag pas tijdens zijn toespraak over de toekomst van de EU in het Europees Parlement in Brussel. Vlaams ministerpresident Geert Bourgeois (NVA) spreekt van een goede inhoudelijke omslag, maar vindt het niet kunnen dat de lidstaten voortaan 90% van de geïnde douanerechten zouden moeten doorstorten in plaats van de huidige 80%. Die rechten liggen voor België hoog dankzij de haven van Antwerpen. Daardoor zou de maatregel neerkomen op een verlies van 250 miljoen euro.

‘Er is meer ambitie nodig. We hebben meer innovatie nodig en minder traditie’

NEDERLANDSE REGERING

BRUSSEL I ‘Met dit voorstel leggen we een pragmatisch plan op tafel om meer te doen met minder.’ Zo verdedigde voorzitter JeanClaude Juncker het voorstel van de Europese Commissie voor de meerjarenbegroting 20212027. Maar minder kan ook een iets meer zijn, gaf de bevoegde Eurocommissaris Günther Oettinger toe: ‘We besparen, maar de lidstaten moeten een beetje meer betalen.’ Hoeveel precies, zal pas de komende weken duidelijk worden.

Volgens het voorstel zou de begroting stijgen van de huidige 1,03 procent van het bruto nationaal inkomen van de 28 EUlidstaten (GNI) naar 1,11 procent voor de 27 na de Brexit. Dat betekent concreet 1.280 miljard euro over zeven jaar tijd, tegenover 1.026 miljard euro in de periode 20142020. ‘Als we rekening houden met de inflatie, is dit vergelijkbaar met de omvang van de huidige begroting’, aldus de Commissie.

Maar in Berlijn berekenden ze al dat dit ‘beetje meer’ neerkomt op een ‘uitgesproken’ stijging. Zelfs het behoud van een uitgavenpercentage van 1 procent van het GNI na de Brexit zou al een jaarlijkse stijging van 10 miljard euro betekend hebben voor de Duitse begroting, zei minister van Financiën Olaf Scholz.

Niet aanvaardbaar

Toch reageerde Duitsland vrij positief: ‘Wij zijn bereid een grotere verantwoordelijkheid te dragen om de EU te versterken. Maar dan moeten alle lidstaten hun eerlijk aandeel van de last op zich nemen.’

De kritiek kwam niet toevallig uit het groepje landen dat pleit voor eurorealisme na de Brexit. ‘Dit voorstel vormt geen aanvaardbaar resul taat’, zei de Nederlandse ministerpresident Mark Rutte, die de leiding genomen heeft van dat groepje. ‘Een kleinere EU door de Brexit betekent ook een kleinere begroting. Dat betekent scherpere keuzes maken en minder uitgeven.’ De Deense liberale premier Lars Lokke Rasmussen sloot zich daar op Twitter bij aan.

Sebastian Kurz, de Oostenrijkse kanselier en een partijgenoot van Juncker, wachtte niet eens op de officiële voorstelling: ‘Het voorstel bevat enkele positieve elementen voor modernisering, maar is verre van aanvaardbaar. Na de Brexit moet de EU kleiner, meer economisch en efficiënter zijn.’

Minder rechtsstaat = minder geld

De besparing op de cohesiefondsen met 7 procent zal dan weer slecht vallen in OostEuropa. Maar ook de Vijfsterrenbeweging in Italië, die mogelijk een volgende regering zal vormen, reageerde kritisch omdat dit ZuidItalië veel geld kan kosten.

Bovendien stelt de Commissie een mechanisme voor dat een EUlidstaat financieel kan straffen als de rechtsstaat er onder druk komt. Juncker beklemtoonde dat dit voor alle lidstaten geldt, maar het is duidelijk dat landen als Hongarije en Polen geviseerd worden. Mogelijke sancties gaan van de opschorting of vermindering van de financiering van programma’s tot een verbod op het afsluiten van nieuwe programma’s. Alleen bij gekwalificeerde meerderheid zouden de lidstaten de voorgestelde sanctie kunnen afwijzen.

Om te beletten dat de landen van Oost en CentraalEuropa hun veto tegen het voorstel gebruiken, besloot de Commissie het mechanisme uit het voorstel voor de begroting te houden. Ze grijpt terug naar een wetgevend voorstel dat goedgekeurd kan worden met een simpele gekwalificeerde meerderheid, om zo het verzet te omzeilen.

De muziek en de melodie

Dat de Commissie gisteren meteen de wind van voren kreeg uit sommige lidstaten, hoeft niet te verbazen: de Commissie staat voor een opdracht die nog moeilijker is dan vroeger. De Brexit zal een gat slaan van 12 tot 13 miljard euro per jaar. De EUleiders drongen zelf aan op meer geld voor nieuwe uitdagingen zoals de strijd tegen illegale migratie en terrorisme, defensie en innovatie. Maar ook besparen gaat altijd ten koste van iemand.

Juncker, die als toenmalig premier van Luxemburg zelf drie keer mee onderhandelde over een Europese begroting, bleef er rustig onder. ‘Ik ken de muziek en de melodie. De voorzitter van de Commissie heeft geen vrienden.’ Oettinger vond het goed nieuws dat verschillende regeringsleiders zich niet uitgesproken hadden – wat volgens hem kan wijzen op een heimelijke instemming. Toch wordt het aartsmoeilijk om alle lidstaten en het Europees Parlement op één lijn te krijgen voor de Europese verkiezingen van mei 2019.

‘Een kleinere EU betekent ook een kleinere begroting, en dus scherpere keuzes maken en minder uitgeven’

MARK RUTTE Nederlandse ministerpresident