De laagste prijzen? Zeker, en met oog woor kwaliteit.

Vlaanderen kampioen recycleren? De helft van ons plastic afval gaat nog steeds naar de verbrandingsoven.

MECHELEN I Europa gaat nietgerecycleerd plastic afval belasten (DS 3 mei). Geen probleem voor België, want we zijn wereldkampioen recycleren. Of niet?

Kijk je alleen naar verpakkingsafval – daar slaat de taks op – dan zit België als enige in Europa boven de 80 procent recyclage. Maar dat hoge cijfer hebben we aan fracties als papier en karton, glas en metalen te danken. Wat plastic betreft, scoren we een heel wat bescheidener 36 procent recyclage.

De Vlamingen hebben drie manieren om van hun plastic afval af te geraken. Een deel van de verpakkingen – met name petflessen en flacons – kunnen in de blauwe pmdzak. Daar komt 6,42 kg per inwoner per jaar in terecht, volgens cijfers voor 2016 van de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (Ovam).

Een deel van de fractie, zoals het ‘harde plastic’, kun je kwijt op het containerpark of in sommige gemeenten al in een roze zak. Daar dumpt de Vlaming gemiddeld 5,75 kilogram per jaar. Allebei voer voor recyclage.

Naar verbrandingsoven

Het gros, of 15 kilogram per inwoner per jaar, zit echter gewoon in de restafvalzak. En die gaat integraal naar de verbrandingsoven. ‘Dat recycleren we niet en de grondstoffen gaan verloren, wat jammer is’, zegt Jan Verheyen van Ovam. Het zwerfvuil, dat moeilijker te becijferen valt, is daar nog niet bij geteld.

Van de 92.000 ton ingezamelde pmdafval is 42.000 ton plastic. Bij de petflessen en flacons in de blauwe zak claimt Fost Plus, dat de ophaling organiseert en financiert, een recyclagecijfer van 75 procent. Critici plaatsen vraagtekens bij dat cijfer, omdat het niet op alles van toepassing is.

‘Het gaat om het percentage van wat zij moeten inzamelen in het kader van de terugnameplicht,’ zegt Jan Verheyen, ‘dat gaat inderdaad niet om alle plastics. De botervlootjes en de folies zijn daar bijvoorbeeld niet bij.’

Dan is er nog een deel van het pmd dat niet gerecycleerd raakt, 13.819 ton om precies te zijn. De sorteercentra klagen ook steen en been over duizenden ton materiaal dat wel in die blauwe zak hoort, maar waar ze toch geen blijf mee weten (zie hiernaast).

Te vuil, te weinig

‘Theoretisch kan alle plastic gerecycleerd worden’, zegt professor Kim Ragaert, materiaalkundige aan de UGent en gespecialiseerd in de recyclage van kunststoffen. ‘Maar het verzamelde materiaal is niet altijd geschikt. Omdat het vervuild is bijvoorbeeld, of omdat het complexe kunststoffen bevat, of gewoon omdat er te weinig van is om een rendabele verwerking mogelijk te maken.’

De verpakkingen met slechts één bestanddeel, zoals PET, zijn prima te recycleren. Maar komen er combinaties in beeld, dan ligt het moeilijker. ‘Neem de schaaltjes voor vlees of kaas uit de winkel’, zegt Ragaert. ‘Die bestaan typisch uit PET én polyethyleen, fysiek aan elkaar gehecht. Er worden tegenwoordig zelfs folies van minder dan één millimeter dik gebruikt die tot 21 lagen bevatten. Elke laag heeft zijn gunstige eigenschappen. Maar ze vormen een haast onmogelijke klus voor de recycleur.’

Te goedkoop

Werner Annaert, algemeen directeur van Go4Circle, de federatie van recyclagebedrijven (zelf spreken ze liever van de circulaire economie), ziet goede redenen voor die magere recyclagecijfers. ‘Het grote probleem is dat plastic afval weinig waarde heeft, in tegenstelling tot papier of metaal. Dat stimuleert dus niet om te recycleren. Bovendien is het verse, zogenoemde ‘virgin’ materiaal heel goedkoop. Gerecycleerd materiaal kan er niet mee concurreren. Tekenend is dat, op een moment dat het gerecycleerde PET goedkoop werd, de producenten van virgin PET hun prijs lieten zakken. Ironisch vind ik dat zelfs afvalzakken vaak van vers plastic gemaakt zijn.’

‘Als sector pleiten wij er daarom voor dat de overheid een aandeel gerecycleerd materiaal zou verplichten bij de fabricatie van bepaalde producten. Dat kan de markt helemaal veranderen.’

Toch maar statiegeld?

De Vlaamse overheid en de Ovam streven naar een vermindering met 16 kilogram per inwoner van het restafval tegen 2022. Dat verschil kan onder meer bij de kunststoffen gevonden worden.

Wat plastic betreft, zijn er dan verschillende opties. Je kunt meer soorten plastic toelaten in de blauwe zak, zoals folies, wikkels, botervlootjes of yoghurtpotjes. Zo’n uitbreiding zou een winst van 5 kilogram restafval per inwoner per jaar kunnen betekenen. FostPlus is voor dit systeem gewonnen.

Of je kunt statiegeld invoeren. Die optie heeft fervente voor en tegenstanders. De politiek zal die knoop moeten doorhakken, geeft Jan Verheyen aan. ‘Wij vinden dat de producenten sowieso meer verantwoordelijkheid moeten krijgen. Dit gaat verder dan de inzameling van afval. Het gaat ook om de samenstelling van verpakkingen en het zoeken naar alternatieven.’

‘Plastic afval heeft niet veel waarde. Bovendien is het oorspronkelijke materiaal spotgoedkoop’ WERNER ANNAERT, Directeur Go4Circle