Oproep tot burgerlijke ongehoorzaamheid

Meer dan 400 affiches gunnen ons een kleurrijke blik op de vele protestbewegingen in de periode 19681973. In het Mima Museum hebben ze een ideaal onderkomen gevonden.

Het is bijna om jaloers van te worden, de actiebereidheid en burgerlijke ongehoorzaamheid die in deze tentoonstelling worden verheerlijkt. En dat is wellicht ook de bedoeling van curator Michaël Lellouche, een Franse scenaristjournalist die protestaffiches verzamelt en een alternatief wil bieden voor de angst en verwarring die hij bespeurt in de maatschappij. ‘De affiches getuigen van de strijd die toen gevoerd werd, en de transformatie die de maatschappij sindsdien heeft doorgemaakt. We moeten de mensen weer hoop geven. Je kunt je stem wel degelijk laten horen en collectieve actie stimuleren, ook al gebeurt dat tegenwoordig vooral digitaal. En de thema's die toen speelden, houden ons nog altijd bezig: het milieu, mensenrechten, vrijheid van meningsuiting ... Ik hoop echt dat we met deze expositie mensen kunnen inspireren.’

Andy Warhol leerde de actievoerders midden jaren 60 met de zeefdruk werken. Plots konden ze hun boodschap met eenvoudige middelen massaal verspreiden. De eerste affiches zagen er nog wat stuntelig uit, en de zeefdruktechniek bood maar een fractie van de mogelijkheden van traditioneel drukwerk. Die beperking maakten de ontwerpers ruimschoots goed met het dwingende karakter van hun vaak even grappige als provocerende teksten en afbeeldingen. Er werd opgeroepen tot boycots, stakingen en demonstraties, tot solidariteit met zwarten, vrouwen, indianen en bevrijdingsbewegingen in LatijnsAmerika en elders in de wereld. Deze tentoonstelling beperkt zich niet tot de tegencultuur in Europa en de VS. Ook in landen als Mexico, TsjechoSlowakije en Ethiopië broeide in die tijd het verzet. Er zijn affiches uit dertig landen en alle wereldde len. Eén grote lacune, toch als je exposeert in Brussel: ons taalgebied wordt enkel vertegenwoordigd door drie Nederlandse posters rond de dictatuur in Chili en het nu volstrekt vergeten thema ‘Portugal moordt met NATOwapens in Afrika’. Over Leuven Vlaams wordt met geen woord gerept, laat staan over de ontkiemende milieubeweging in Antwerpen en omstreken.

Kasseien

De thematische indeling van de tentoonstelling gaat gepaard met een uitgekiende scenografie. Sandrine Alouf heeft elk zaaltje een eigen esthetiek en samenhang gegeven, en hoe hoger je gaat in het Mima, hoe mooier en gesofisticeerder de uitgestalde affiches. Zeefdruk maakt plaats voor offset, amateurs voor professionals en kunstenaars. De kleuren spatten van de muren, er wordt gespeeld met foto's, cartoons en verwijzingen naar de pop en filmwereld. Naast de affiches liggen buttons en pamfletten. Op tvschermen rouleren interviews en ‘cinétracks’, een soort tegenjournaals, soms gemaakt door bekende geëngageerde cineasten als JeanLuc Godard. Een bergje kasseien verbeeldt het straatprotest. ‘Beau comme un pavé dans la gueule d'un flic’ zegden ze toen. In een blackbox zijn fluorescerende affiches verzameld, en komt de psychedelica van de sixties plots heel dichtbij. In een verloren hoek dreigen terreur en propaganda, met affiches uit Cuba en de Arabische wereld. Ze hangen niet voor niets weggestopt. ‘Hier stopt het positieve verhaal’, zegt Lellouche. ‘Ik wilde niet meegaan in de radicalisering van het protest.’

Op de hoogste verdieping (check het terras met uitzicht over Brussel) staat het milieu centraal en krijgt de tentoonstelling plots een erg actueel karakter. De installatie Frappez les gradés (1969) van Julio Le Parc is een ludieke afsluiter. Welke autoriteit irriteert je het meest? Hier kun je ze straffeloos een paar meppen geven.

Er is maar plaats voor een kwart van de affiches die Michaël Lellouche in de loop van de jaren verzameld heeft. De volledig collectie, meer dan 1600 affiches, staat met uitgebreid (Franstalig) commentaar afgebeeld in een lijvig boekwerk. Of hoe je de revolutie kunt vatten in een koffietafelboek.

‘Ik wil tonen dat je je stem wel degelijk kunt laten horen en collectieve actie stimuleren’

MICHAEL LELLOUCHE Verzamelt protestaffiches

Changing the world with posters ‘Get up stand up’, nog tot 30/9 in Mima Brussel.