FEMINISME IS GOED VOOR MANNEN, WANT HET BEVRIJDT HEN VAN HUN HARNAS
Jarenlang heeft Jens van Tricht in de woestijn gepreekt dat mannen het feminisme moeten omarmen. Nu krijgt zijn strijd wereldwijd aandacht. ‘Mannen zijn het erover eens dat vrouwen geen lustobject moeten zijn, maar tegelijk voeden ze jongens op om precies
Jens van Tricht (50) zit in een roze shirtje op me te wachten. Dat is toeval, zegt hij. ‘Het was hele maal niet mijn bedoeling om me voor u als statement in het roze te kleden.’ Maar in de twee uur die volgen, gebruikt hij blauw en roze wel als metaforen. Ze staan voor de sociaalculturele constructies die volgens hem mensen tot ‘mannen’ en ‘vrouwen’ kneden.
En daar heeft Van Tricht in zijn eerste boek, Waarom feminisme goed is voor mannen, heel wat over te vertellen.
‘Feminisme is goed voor mannen om dat het de “vrouwelijkheid” in mannen bevrijdt. Het patriarchaat én de neolibe rale ideologie dwingen mannen zozeer te focussen op hun “mannelijkheid” – uitge drukt in zelfstandigheid, onafhankelijkheid, competitie, zelfredzaamheid – dat er geen plaats is voor die “vrouwelijke” eigenschappen. En daar betalen zowel de mannen als de maatschappij een hoge prijs voor.’
Meteen even waarschuwen: sommige man nelijke lezers haken nu al af. Mannen die vrouwelijk moeten worden, zegt u...
‘Toen ik in 2013 mijn organisatie voor mannenemancipatie Emancipator op richtte, zeiden sommigen ook dat ik beter iets als ‘Vaders in de zorg’ als naam had gekozen. Maar ik wil dat dit onderwerp schuurt en wringt, dat het politieke en persoonlijke impact heeft. Dit is een statement, of een interventie, zo u wil. Ik wil ruimte scheppen voor die mannen die ermee worstelen dat ze op hun werk geen dag vrij kunnen krijgen wanneer hun kind ziek is, die de ideeën van #MeToo ge negen zijn, maar in hun vriendengroep op schamper gelach onthaald worden. En ik wil die mannen aanspreken die aandacht willen voor de kwetsbaarheid van man nen, maar vinden dat dat “gezeur over verantwoordelijkheid” te ver doorslaat.’
Daarop hamert u vaak in uw boek: mannen zijn medeverantwoordelijk.
‘Er is een grote spanning tussen wat “we” zeggen en wat “we” laten gebeuren. We vinden allemaal wel dat vrouwen geen lustobject moeten zijn, maar tegelijk voe den we onze jongens op om precies dat te vinden. Ze moeten veroveren, de grens oversteken, niet al te empathisch zijn – “je bent toch geen mietje?”. Mannelijkheid is een harnas en de consequentie voor wie het draagt, is dat hij liever dader is dan het risico loopt slachtoffer te worden. Dat wordt jongens al vroeg ingeprent.’
Een ‘harnas, een pose, een vermomming’ schrijft u: de ‘hegemoniale man’ is niet te benijden.
‘De hegemoniale man is wit, hogerop geleid, hetero, westers, middenklasse. Hij claimt zijn mannelijkheid met alle mid delen die hem ter beschikking staan: fy sieke kracht, geld, humor, denkkracht, ... want hij moet zich voortdurend bewijzen om status te verwerven. Dat dwingt het patriarchaat af. Hij is de norm.’
Sommigen menen dat die eigenschappen gewoon ‘des mannen’ zijn. Maar zoals vele medestanders, verwerpt u het biologische argument heel defensief. Waarom kunnen natuur en opvoeding geen samenspel zijn?
‘Die grote gevoeligheid gaat terug op de debatten waarin de ongelijkheid tus sen mannen en vrouwen gelegitimeerd wordt door een beroep te doen op de natuur. Nou, stel dat mannen en vrouwen biologisch verschillend zijn, dan nog blijkt uit onderzoek dat ze in sociale gedragskenmerken elkaar grotendeels overlappen.’
U constateert dat mannen ‘altijd anticiperen op onveiligheid’. Maar die onveiligheid is er. Na de aanslagen in Brussel waren vele mensen wat blij dat mannen met geweren de veiligheid bewaakten.
‘Het is perfect mogelijk om vrouwen tot moordende mensen om te vormen, en een samenleving te krijgen waar niemand het verzorgende belangrijk vindt. Maar is de betekenis van emancipatie dan dat we ook de slechte dingen overnemen van elkaar? Feminisme gaat voor mij over de vraag wat we in onze samenleving belangrijk vinden, en daarbij moeten we ons afvragen wanneer en hoelang geweld aanvaardbaar is. Want geweld is destructief voor wie het ervaart en voor wie het ge bruikt. De essentie van dit verhaal is dat de patriarchale samenleving de mannen vraagt om geweld tegen zichzelf, andere mannen en vrouwen te gebruiken.’
Hebt u zelf ooit geweld gebruikt?
‘In de kraakbeweging heb ik te maken gehad met demonstraties en politiemacht en daar kwam geweld bij kijken, ja. En in het drukke verkeer ga ik soms zoals zove len de strijd aan met andere mannen. Maar steeds meer probeer ik met compas sie te leren. Ik heb een duidelijk andere relatie aangeleerd met agressie en com petitie. Ik heb de volheid en complexiteit van wie ik ben, veel beter leren aanvaarden. Uiteindelijk gaat het daarom: we moeten kunnen aanvaarden dat we heel veelzijdig zijn.’
Wanneer ik lees hoe u mannen beschrijft, denk ik vaak: daar ben ik voorbij. Is dat ty pisch? En fout?
‘Ik ervaar heel vaak dat mannen in ge sprekken mijn beeld van mannen nuanceren. Nu is dat beeld het resultaat van een aantal workshops over de jaren, dus niemand valt daarmee samen. Het is spannend om lezers als u uit te dagen om in beweging te komen. Dus vraag ik aan die mannen die me vertellen dat ze stoer zijn én toch huilen, of ze wel naar de dokter gaan als ze iets ernstigs voelen en welke genderconditionering ze hun kinderen meegeven? Dan valt het al minder mee. Iedereen heeft wel geïnternaliseerde stereotiepen: daarom is bij iedereen verandering mogelijk, en wenselijk.’
Ik vind bijvoorbeeld zelfredzaamheid best een goede manneneigenschap. U fulmineert daartegen.
‘Zelfredzaamheid is op zich goed, maar te veel ervan leidt tot eenzaamheid, isolement, een gebrek aan empathie, alcoholisme: dat is het tegengestelde van zelfredzaamheid. Veel problemen hebben daarmee te maken. Mannen moeten zich steeds “vermannen”. “Zwakheid is geen kwaliteit”, zegt Jordan Peterson (auteur van ‘12 regels voor het leven’, red.). Nee, maar hoe sterk is het dan om voortdurend bang te zijn voor de zwakheid die je in je hebt? Uiteindelijk zijn we allemaal afhankelijk van elkaar. Mensen van mensen, mensen van de wereld. Het is niét ieder voor zich.’
Mannelijkheid is een gevaar voor gezondheid, gezinsgeluk, persoonlijke ontwikkeling. Daar moeten mannen toch bezorgd om zijn?
‘Mannen moeten zichzelf voortdurend bewijzen en als ze daarin falen, worden ze gestraft. Kijk gewoon naar de geschiedenis: mannen die het leger ontvluchtten, gingen naar de gevangenis; homoseksua
‘Mannelijkheid is een harnas en de consequentie voor wie het draagt, is dat hij liever dader is dan het risico loopt slachtoffer te worden. Dat wordt jongens al vroeg ingeprent’ ‘Iedereen heeft wel geïnternaliseerde stereotiepen: daarom is bij iedereen verandering mogelijk, en wenselijk’
liteit is eeuwenlang zwaar bestraft ge weest; alles wat naar vrouwen rook was verdacht. Mannen die buiten de lijntjes kleuren, krijgen op hun donder. Dat patroon geldt ook voor vrouwen, maar zij zijn al honderd jaar bezig ruimte te zoeken, een taal te scheppen, zichtbaarheid te genereren. Zo kunnen ze al veel meer hun menselijkheid ontplooien. Mannen worden veeleer ontmenselijkt door de mannelijke eisen die we aan hen stellen.’
Hoe bent u eigenlijk feminist geworden?
‘Ik durfde niet te vertrouwen op de wellicht mannelijke leiders die we bij een revolutie zouden hebben. En wat het neo liberalisme betreft: die ideologie wijt het nietslagen van iemand aan hem of haar zelf, niet aan een onrechtvaardige samen leving. Dat kan enkel bijdragen tot polari sering. Daar zijn we nu aanbeland: terwijl het nieuwe feministische bewustzijn aan groeit, krijgen ook xenofobie, populisme, gezinsrestauratie meer bijval.’
U schiet ook op een andere negatieve speler: de commercie. Zijn er regels nodig die seksisme, zoals racisme en geweld, tegengaan?
‘Daarbij voel ik vooral huiver dat het middel ernstiger kan zijn dan de kwaal. Ik ben blij met wetten die excessen beper ken, maar gebruik liever andere middelen om reclamebureaus te overtuigen vrouw vriendelijk te werk te gaan. Je kan actie groepen flink subsidiëren om daartegen in te gaan. Of je kan, zoals mannenbewe ging Promundo deed met Axe, samenwer ken om de genderclichés te veranderen. Kijk, ik hoop altijd dat er een spontane opstand komt tegen onrechtvaardighe den, zoals #MeToo er één is, maar ik ge loof ook dat onze persoonlijke en collectieve ontwikkeling op lange termijn moet gebeuren.’
In de voorbije tien jaar heeft uw strijd alvast mondiale ampleur gekregen.
‘In 2009 kwam ik, de eenzame roeper, in Stockholm ineens bij 125 gelijkgezin den terecht. Een paar jaar geleden in Del hi waren er al 1.200 mensen op het con gres. Een veelzijdige beweging is nu bezig met jongens opnieuw op te voeden, ge weld te beteugelen, gezondheid en agres sie in evenwicht te brengen, machtsme chanismen te bevragen, nieuwe perspec tieven en zingeving te bieden. Onder de koepel MenEngage hebben zich tientallen organisaties wereldwijd verenigd, nu ook bij jullie in België. Dat is goed, want het is lang niet klaar, zoals de verkiezing van Donald Trump aantoonde.’
Maar alles gebeurt projectmatig, waardoor het aan langetermijnplanning ontbreekt. Wat verwacht u?
‘Zeg liever: wat verwacht de samenleving? Waarom komt er geen geldstroom vanuit onderwijs, waar we steeds vaker gevraagd worden? Als wij werken op preventie van geweld bij jongens, waar blijft Justitie dan? Als we erkennen dat deze problemen ook over mannen gaan, zoals iedereen betoogt, dan moet het karige budget dat nu naar vrouwenemancipatie gaat, in één klap verdubbeld worden. Minstens!’
Jens van Trichts boek ‘Waarom feminisme goed is voor mannen’ verschijnt bij Atlas Contact. Boekvoorstelling op 29 mei in deBuren in Brussel.