1 op 3 vluchtelingen in Europa is een kind
SADIA HUSSEIN vluchtte met haar kinderen tot in België ‘Als ouder wil je altijd het beste voor je kinderen, ook als je hen in een bestelwagen zet op zoek naar een beter leven’
‘Een verloren kinderleven heeft niet de morele kracht die we het toedichten’ TOM NAEGELS ziet hoe de dood van een kind nooit iets verandert
‘Toen ik mijn wenende kinderen in een propvol minibusje duwde, stierf er een stukje van mezelf’
Een op de drie vluchtelingen in Europa is een kind. Soms worden kinderen zelfs onderweg geboren, zoals Mawda (2), die vorige week stierf door een politiekogel. ‘Als ouder wil je altijd het beste voor je kinderen, ook als je hen in een bestelwagen zet op zoek naar een beter leven.’
De broertjes Abdi rahman (9) en Abdirahim (6) wonen sinds vorige maand in Ekeren, maar hun eerste schreeuw gaven ze in Lafole, een vluchtelingenkamp in Somalië. ‘Ik was heel blij’, vertelt hun moeder Sadia Hussein (38). ‘Kinderen zijn het mooiste wat er is. Ze geven hoop.’
Nochtans waren de omstan digheden allesbehalve mooi. De barak waar ze met haar man en haar vijf andere kinderen woon de, en die ze soms ook moest de len met andere gezinnen, werd nog een stukje kleiner. ‘Het kamp was heel vuil’, vertelt Sa dia. ‘We moesten heel ver lopen om water te vinden.’
Melk was amper voorhanden. Omdat de borstvoeding niet op gang kwam bij Sadia, moesten haar andere kinderen op zoek naar kamelenmelk. ‘Maar het was zo droog dat de kamelen niet altijd melk gaven’, vertelt hun oudere broer Abdi Bassam (18). ‘We moesten soms dagen wachten.’
Het gezin vluchtte naar Oe ganda. ‘Toen ik mijn wenende kinderen in een propvol mini busje duwde, stierf er een stukje van mezelf. Ik dacht dat we het niet zouden halen’, zegt Sadia. Maar dat deden ze wel. Abdi Bassam kwam in 2015 naar België. Via gezinshereniging volgden zijn familieleden dit jaar.
Nieuw leven in precaire situaties
Volgens cijfers van Unicef is een op de drie vluchtelingen in Europa een kind. In België vroegen 4.883 kinderen asiel aan in 2016, waarvan 1.076 nietbegeleide kinderen.
In westerse ogen valt dat moeilijk te begrijpen: vluchtelingen die al in precaire situaties leven en er dan nog voor kiezen om kinderen op de wereld te zetten. Toch komt het regelmatig voor. Ook Mawda Shawri, het meisje dat vorige week stierf door een politiekogel, werd onderweg geboren. In Duitsland, zegt Mieke Van den Broeck, ad vocate van de Koerdische familie. ‘Voor westerlingen is dat een beetje bizar, maar ik zie het vaker’, zegt Van den Broeck. ‘Ook in moeilijke omstandigheden stopt het leven niet. Al zijn er ook heel veel alleenstaande mannen onderweg, zonder gezin.’
Ook volgens Emmanuel Declerck die als klinisch psycholoog in Vilvoorde regelmatig met vluchtelingen werkt, is het niet ongewoon. ‘Als alles om je heen vernietigd is, gaan mensen op zoek naar nieuw leven. Net in extreme omstandigheden verlangen mensen naar iets puurs. Uiteraard is er een cultureel verschil, maar dat is niet de volledige verklaring. Mogelijk zouden wij als westerlingen precies hetzelfde doen in hun situatie.’
Hoop als drijfveer
Elk gezin heeft zijn eigen verhaal. Zo stierf de eerste echtgenoot van Sadia Hussein (ook de vader van haar oudste kinderen) bij een bomaanslag in Mogadishu. ‘Ik heb daarna mijn tweede man leren kennen en wilde hem ook kinderen schenken. Dat zijn Abdirahman en Abdirahim. Het is puur toeval dat ze in een
‘Kinderen brengen geluk, ook als je het moeilijk hebt. In onze cultuur is het hoe meer kinderen, hoe liever' AISHA ABBAS Syrische vluchtelinge
vluchtelingenkamp geboren zijn.’
Wie een gezin sticht, droomt volgens psycholoog Emmanuel Declerck ook van duidelijk identificeerbare banden. Dat geldt zeker voor het echtpaar Abbas dat in 2012 uit Syrië vertrok met zeven kinderen. In Libanon beviel Aisha op hun driekamerappartement van een achtste spruit. ‘Alsof we dan pas echt thuis waren’, zegt de Syrische vrouw (via een tolk) die dit jaar naar België kwam. ‘Kinderen brengen geluk, ook als je het moeilijk hebt.’
Hoop is een belangrijke drijfveer als je op de vlucht bent. ‘Ik heb een Afrikaanse vrouw behandeld die zwanger was geraakt na een verkrachting. Ze verloor haar baby nadat ze was mishandeld. Toen ze onderweg opnieuw zwanger raakte, betekende dat meer dan ooit de hoop op een nieuwe toekomst’, zegt Declerck.
Een Tsjetsjeense man die in zijn praktijk kwam, drukte dan weer steeds opnieuw de hoop uit dat zijn kinderen wel het leven zouden kunnen leiden dat hij had moeten opgeven. ‘Hij vond het zo belangrijk dat ze bijvoorbeeld naar de universiteit zouden kunnen gaan.’
Geen anticonceptie
De ouders benadrukken zelf ook het verlangen naar een groot gezin. ‘Ik weet inmiddels dat jullie andere gewoonten hebben’, zegt Aisha Abbas. ‘Maar in onze cultuur is een grote familie heel gewoon. Hoe meer kinderen, hoe liever.’
De vraag naar anticonceptie wordt afgewimpeld. ‘Dat hebben wij niet’, zegt Abdi Bassam, de oudste zoon van Sadia Hussein. ‘In Afrika hebben we allemaal veel kindjes. Soms wel elf of twaalf.’
In hoeverre is het een bewuste keuze om onderweg kinderen te krijgen? Emmanuel Declerck vindt dat de vraag weinig toevoegt aan de discussie. ‘Zelfs de grootste intellectueel kan zelden precies uitleggen waarom hij of zij kinderen krijgt. Ook als je uit gebreide voorbereidingen treft, is de keuze voor een kind nooit volledig rationeel. Het debat wint niets met die vraag, want dan ga je culpabiliseren terwijl hier niemand schuld heeft.’
Het was Bart De Wever die donderdag de knuppel in het hoenderhok gooide en de vraag naar de verantwoordelijkheid van de ouders stelde. ‘Hoe tragisch de dood van dat kind ook is, je moet ook de verantwoordelijkheid van die ouders in beeld durven te brengen’, zei de NVAvoorzitter. Hij doelde daarmee op het feit dat de familie eerder al uit een koelwagen werd gehaald, en ook in Duitsland en Engeland al werd uitgewezen.
Verantwoordelijkheid van de ouders
Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (NVA) trad zijn voorzitter bij. ‘De ouders hebben enorme risico’s genomen’, aldus Francken. Maar buiten de NVA kwam er nauwelijks steun of begrip voor de uitspraken.
‘De dood van de kleine Mawda zo plaatsen, nog voor ze is begraven, zonder een woord van mededogen?! Ongepast? Ja. Respectloos? Zeker. En dat enkel om reacties te ontlokken om zo verder te kunnen polariseren’, analyseert Groenvoorzitster Meyrem Almaci. Ook SP.Afractieleider Meryame Kitir reageerde verontwaardigd. ‘Ouders voelen zich altijd schuldig ten opzichte van hun kinderen als er iets misloopt. Het ergste wat je kan doen, is hen dat schuldgevoel nog eens extra aanwrijven. Dat doen wij in Vlaanderen niet. Onder geen enkel beding’, tweette ze.
Philippe Henon, woordvoerder van Unicef, noemt de vraag naar verantwoordelijkheid vooral erg complex. ‘De ouders zijn verantwoordelijk voor hun kinderen, maar de gemeenschap is dat ook. Wat heeft ertoe geleid dat het gezin gevlucht is? Wie heeft die situatie van armoede of geweld in hun thuisland gecreeerd? Die vraag is erg moeilijk te beantwoorden.’
Volgens psycholoog Declerck getuigen de uitspraken van Bart De Wever van een ‘complete onwetendheid’. ‘Hoe kun je uitspraken doen over hun voorgeschiedenis als je de familie niet kent?’, vraagt hij zich af.
Sadia Hussein vindt de dood van het Koerdische meisje Mawda vooral erg triestig. ‘Als ouder heb je niet altijd een keuze’, zegt ze. ‘Ik heb in Somalië ook een baby verloren in het kamp. Ik had veel stress en het kindje was doodgeboren. Gelukkig is nadien Abdirahim gekomen, maar ik ben de andere baby nooit vergeten. Als ouder wil je altijd het beste voor je kinderen, ook als je hen in een bestelwagen zet op zoek naar een beter leven.’
De autopsie op het lichaam van Mawda is inmiddels afgerond, het meisje wordt volgende week begraven in Evere.