Oud-kanselier Angela Merkel
Ze leeft nog. Iemand heeft haar gezien in Peking en in Shenzhen. Ze droeg haar bekende broekpak en scheen het goed te kunnen vinden met haar Chinese gastheren. Toen vloog ze terug naar huis.
Maar wat doet ze nu, na de reis? Als ze zo voortdoet, zullen we amper weten dat ze er is. Ze is altijd al een stille, ingetogen bondskanselier geweest, maar momenteel gedraagt ze zich als een oudkanselier, een die vreemd genoeg nog in functie is.
Die exkanselier, dat is Merkel, die geruisloos heeft geregeerd, maar niettemin de onbetwiste nummer één van Duitsland was, de nummer één van Europa en zelfs de nummer één van de westerse wereld. De vrouw die nu in functie is, kon geen enkele van die posities behouden. De vrouw die nu in functie is, laat zich nauwelijks nog in het openbaar zien.
Maleisische maatstaven
Amerikaanse presidenten zijn in hun tweede ambtstermijn altijd afgeschreven, lame ducks, niemand neemt ze nog serieus, iedereen is al bezig met de mogelijke opvolgers. In Duitsland zit er voor een kanselier geen grens op het aantal ambtstermijnen, maar na meer dan twaalf jaar Merkel verwacht niemand dat ze in 2021 opnieuw aan de verkiezingen zal deelnemen. Dat heeft ze ook zelf gezegd. Ze is dan 67, wat naar Maleisische maatstaven erop zou neerkomen dat ze in haar puberteit zit, als je ziet dat de pas verkozen president 92 is.
In Duitsland zijn de ogen nu vooral gericht op Annegret KrampKarrenbauer en Jens Spahn. KrampKarrenbauer, voormalig ministerpresident van Saarland, is bewust geen lid van de regeringMerkel geworden, maar algemeen secretaris van de CDU. Daardoor krijgt ze meer armslag om zich tegen Merkel af te zetten, wat niet eenvoudig is, omdat ze eenzelfde soort liberale koers volgt als de kanselier. Minister van Volksgezondheid Jens Spahn aan de andere kant, heeft een conservatief profiel en maakt er geen geheim van dat hij als kanselier de nalatenschap van Merkel snel op de schop zou nemen.
Uiteraard is er zoals gebruikelijk een grote belangstelling voor het duel tussen die twee, maar Merkel geeft ze anderzijds ook wel veel speelruimte. Dat klinkt misschien genereus, maar er moet nú aan politiek worden gedaan, niet alleen in de toekomst. Zoals in veel andere Europese landen wordt de liberale democratie in Duitsland stevig uitgedaagd door een rechtspopulisme dat zich agressief verspreidt via de sociale netwerken en met de AfD voet aan de grond krijgt in het parlement. De kanselier is dus nodig, vooral als spreker, maar Merkel laat weinig van zich horen en leest ijverig dossiers in de kanselarij.
Roos op kostuum
Nog opvallender is hoe ze in Europa van het toneel is verdwenen. Sinds Emmanuel Macron president is, bepaalt hij het discours. Hij heeft ideeën en concepten, is een schitterend spreker en heeft het lef om Donald Trump in het Amerikaanse Congres in verlegenheid te brengen. Hij moest zich laten kleineren, toen Trump wat roos van zijn kostuum wegveegde, maar Macron heeft hem in zijn toespraak goed teruggepakt. Kort daarna was Merkel bij Trump op bezoek, maar daarvan is ons niets DIRK KURBJUWEIT Adjuncthoofdredacteur van het Duitse weekblad ‘Der Spiegel. In ‘Ganz unten’ schrijft hij maandelijks over Duitsland. bijgebleven. Het was Macron die voor ieders ogen opkwam voor de belangen van Europa.
Merkel is het leiderschap van Europa ook kwijt omdat ze zichzelf heeft vastgeklonken aan het begrotingsevenwicht. Al vele jaren lang waken haar ministers van Financiën streng over de geldpot, eerst Wolfgang Schäuble van de CDU, nu Olaf Scholz van de SPD. Duitsland wil koste wat het kost de Duitse financiele belangen veiligstellen, wat ook de reden is waarom Merkel niet wil ingaan op Macrons hervormingsideeën. Een financiële unie zal ze in ieder geval nooit steunen.
Dat maakt de Duitsers tot ideale vijand van de nieuwe Italiaanse regering. De voorgedragen minister van Economie en Financiën Paolo Savona schrijft in zijn nieuwste boek: ‘De euro is een dwangbuis van Duitse makelij.’ Lega en Vijf Sterren zijn eurosceptische, deels antiEuropese partijen die niettemin hun belastingcadeaus aan hun landgenoten het liefste door de Europese partners laten betalen, maar Italië behoort nu eenmaal tot de Europese Unie, is zelfs een stichtend lid.
Vluchtelingenbeleid
De Duitse positie wordt daardoor nog moeilijker. Zonder compromissen is Europa niet bij elkaar te houden, maar Merkel heeft thuis niet meer de macht om een beleid af te dwingen dat in eerste instantie tegen de Duitse financiële belangen ingaat. Zelfs haar partij, de CDU, zou zich daartegen verzetten, net als haar zusterpartij CSU.
Aangezien Merkel niet meer de leider van Europa is, kan zij ook niet meer de leider van het Westen zijn, dat sinds kort een Westen is zonder de Amerikaanse regering. Ze had die rol voor heel even, omdat een deel van de wereld onder de indruk was van haar humanitaire vluchtelingenbeleid en omdat ze Trump meteen na zijn verkiezing weerwerk gaf. Maar de recente optredens in de VS hebben aangetoond dat Macron die rol van haar afgenomen heeft.
Handelsoorlog
Anders dan Macron is Merkel er niet in geslaagd om een kritische, maar terzelfder tijd tegemoetkomende omgang met Trump te vinden. Ze maakten geen klik met elkaar. Dit zou zich nu kunnen laten voelen in de Europese handelsoorlog met de VS. Trump speelt met het idee om de invoerrechten voor auto’s op te trekken naar 25 procent, tien keer meer dan daarvoor. Dit treft Duitsland veel meer dan Frankrijk en waarschijnlijk is dat ook de bedoeling.
Het is lang geleden dat zijn positie in de wereld voor Duitsland zo moeilijk geweest is. We zouden eigenlijk een kanselier moeten hebben die aan de top van haar kracht staat, van haar ambitie, van haar kunnen, een vrouwelijke of mannelijke kanselier met een langetermijnvisie. Duitsland zou zijn voormalige kanselier goed kunnen gebruiken, maar ze is niet meer in functie. Zie haar zitten, de Merkel van 2018, een zwakke Merkel.
Van Merkels bezoek aan Trump is ons niets bijgebleven. Het was Macron die voor ieders ogen opkwam voor de belangen van Europa