En toen werd Venetië een vrijplaats
De Architectuurbiënnale van Venetië houdt met het thema ‘Freespace’ een pleidooi voor een open, genereuze architectuur. Onze landgenoten De Vylder Vinck Taillieu kregen een Zilveren Leeuw voor ‘jong en beloftevol’ werk.
Voor de tweede keer in zestien edities nodigde de Architectuurbiënnale een vrouw uit als curator. Ze vroeg er meteen twee: de Ierse Yvonne Farrell en Shelley McNamara van het bureau Grafton Architects. Als centraal thema schoven ze Freespace naar voren. Wereldwijd zochten ze projecten bij elkaar waar architectuur vrijplaatsen creëert om waardig te leven. In hun optiek heeft het thema ook betrekking op gebouwen, steden en landschappen die vanwege hun kwaliteit van de ene generatie overgaan op de andere.
Voor de curatoren zal het hard zijn aangekomen dat een groep Venetianen net die symbiose tussen heden, verleden en toekomst op de hak nam. In een stad als Venetië staat ze onder druk, omdat een levende stad er stilaan uitgroeit tot een pretpark. De actievoerders riepen op om de stad niet verder over te leveren aan het toerisme.
Gelukkig is het thema door veel inzendingen opgepikt. Het Belgische paviljoen, dit jaar ingevuld door de Franse Gemeenschap, toont de navrante kant ervan. De curatoren Traumnovelle en Roxane Le Grelle gingen uit van een dystopisch toekomstverhaal over de Brussele Europawijk. In hun literaire tekst Eurotopia regeert daar na een burgeroorlog een parlement van burgers die door het lot zijn aangeduid.
De bezoeker van het Belgische paviljoen struikelt een blauw auditorium binnen. Die lege plek moet de komende maanden gevuld worden met debatten. Die gaan over de bedenkelijke architectuur van de Europawijk Het Argentijns paviljoen.
en hoe die gerecupeerd zou kunnen worden. Als intellectuele oefening is de insteek interessant, maar de vraag is of de boodschap overkomt bij de modale bezoeker.
Burgers boven
In het Franse paviljoen ligt de nadruk op projecten die zijn ontstaan vanuit burgerinitiatieven. Daarbij valt op hoe de rol van architecten is veranderd. Die denken steeds meer mee over bouwprogramma’s die organisch groeien. Ze bekijken die in relatie tot de gebouwde omgeving, tot het landschap en tot de noden van de burgers.
Die verschuiving naar participatieve modellen valt ook op in het Italiaanse paviljoen, waar de aandacht wordt getrokken op de kracht en de fragiliteit van landschappen. De Italianen tonen projecten in leeglopende dorpen, in verlaten industriële sites en in nooit afgewerkte publieke gebouwen. Die worden door middel van burgerinitiatieven nieuw leven ingeblazen.
De Britten en de Zwitsers daarentegen grappen met het thema. Het Britse paviljoen toont kale muren. Via een stelling kun je naar een platform dat tijdelijk werd opgetrokken boven het pannendak: een verrassend balkon met zicht op Venetië. Wat heet verrassend, natuurlijk, want de Hongaren doen net hetzelfde. Alleen refereert hun dakterras aan de feestelijke ‘bezetting’ van een brug over de Donau toen die werd gesloten voor renovatie.
Freespace kan ook unheimlich zijn. Het Zwitserse paviljoen is op een vervreemdende manier verbouwd tot een standaardappartement. De installatie reflecteert over normaliteit en over de standaarden die ons worden opgedrongen door de vastgoedmarkt. Als Alice in Wonderland loop je er nu eens een kleine kamer binnen met laag plafond en minuscule deurklinkjes, om nadien te worden overdonderd door een reusachtige keukenruimte waar je niet over het aanrecht kunt kijken. Verrassend dat deze inzending de Gouden Leeuw kreeg.
De Oostenrijkse architecten van Case Design raken je tot in de ziel. Met landschap, aarde, pigmenten, beton, natuurlijke airco, bamboe en kleurig touw van gerecupereerde sari’s creëerden ze een droomschool in India. Het resultaat is een begeesterde ruimte waar jonge meisjes de fundamenten vinden om later sterk in het leven te staan.
Deze zestiende Architectuurbiënnale bekoort met architectuur die zelfbewust, soms speels, maar onverschrokken haar eigen grenzen exploreert.
Als intellectuele oefening is de insteek van het Belgische paviljoen interessant, maar komt de boodschap over bij de modale bezoeker?
Architectuurbiënnale Venetië, Het project van De Vylder Vinck Taillieu.