Bekvechten over ‘dode’ journalist
Een dag lang was de kritische journalist Arkadi Babtsjenko vermoord door Moskou. Tot hij plots levend en wel was. Het incident zet de relaties tussen Kiev en Moskou verder onder druk.
‘Door deze enscenering konden we de voorbereidingen van de moord door Russische diensten op de voet volgen’
VASIL HRITSAK
Hoofd Oekraïense veiligheidsdiensten
BRUSSEL I Waarom heeft de Russische journalist Arkadi Babtsjenko – een bekend criticus van het Kremlin – zijn familie en de hele wereld een dag lang in de waan gehouden dat hij vermoord was? Dat is de vraag die gisteren onbeantwoord bleef.
Een coup de théâtre was het alleszins, gisternamiddag in Kiev. Op een persconferentie van de Oekraïense veiligheidsdiensten dook Babtsjenko plots op. De bedoeling was dat de diensten meer uitleg zouden geven over de brutale moord op de journalist. Dinsdagavond was het nieuws bekendgeraakt dat Babtsjenko in de hal van het appartementsgebouw in Kiev, waar hij sinds vorig jaar woonde, was neergeschoten. Drie kogels in de rug waren hem fataal geworden.
De Oekraïense autoriteiten schoven de verantwoordelijkheid meteen in de schoenen van Moskou. ‘Ik ben ervan overtuigd dat de Russische totalitaire machine hem zijn eerlijkheid en zijn principiële houding niet hebben vergeven’, was de boodschap van premier Volodymyr Groysman. De chef van de politie in Kiev zei dat het motief voor de moord ‘waarschijnlijk gezocht moest worden in de professionele activiteiten van Babtsjenko’.
Vuile oorlogen
En dan kwam je snel in Moskou terecht. Babtsjenko was een van de bekendere critici van het beleid van Poetin. De voorbije jaren was hij vooral kritisch geweest voor het militaire optreden van Rusland in Oekraïne en Syrië. Babtsjenko noemde Rusland een ‘agressor’. Hij weet heel goed waartoe het Russi sche regime in staat is. In de jaren negentig vocht hij als Russisch soldaat in de twee vuile oorlogen die Moskou voerde in Tsjetsjenië. Hij is dan ook van geen kleintje vervaard, maar vorig jaar werd Moskou hem te gevaarlijk. Nadat hij het slachtoffer was geworden van een heksenjacht door de staatsmedia, vond hij het raadzaam te verhuizen. Kiev werd zijn nieuwe standplaats.
Maar ook daar bleef hij op zijn hoede, want de hoofdstad van Oekraïne is geen veilige plek voor critici van Moskou. In 2015 en 2016 werden twee journalisten vermoord die kritiek hadden geuit op het Kremlin. De daders werden nooit gevonden, maar de Oekraiense veiligheidsdiensten gaan ervan uit dat hun Russische collega’s
Op de persconferentie verontschuldigde Babtsjenko zich bij zijn vrouw, die ook niet op de hoogte was
een grote verantwoordelijkheid dragen.
Dat was ook de uitleg die Vasil Hritsak, het hoofd van de Oekraiense veiligheidsdiensten, gisteren gaf. Op de persconferentie waar Babtsjenko levend en wel verscheen, zei Hritsak dat de Russische ‘speciale diensten’ van plan waren geweest hem te vermoorden. Om die plannen te dwarsbomen en om de daders te kunnen oppakken, moesten de Oekraïense veiligheidsdiensten de moord in scène zetten.
‘Dit heeft ons in staat gesteld de voorbereidingen van deze misdaad door Russische diensten te documenteren’, zei Hritsak. Babtsjenko zelf verontschuldigde zich voor de ‘enscenering’ – zelfs zijn vrouw was er niet van op de hoogte – en dankte iedereen die om zijn overlijden had getreurd.
Toch bleef het onduidelijk waarom het toneelstuk echt nodig was geweest, want volgens Hritsak was de organisator opgepakt. Het zou gaan om een Oekraïner die meer dan een maand met de voorbereiding bezig was geweest. Hij had daarvoor 40.000 dollar gekregen van de Russische geheime diensten. Al die tijd was Babtsjenko op de hoogte. ‘Een hele maand hebben de veiligheidsdiensten en ik contact gehad, hebben we nagedacht en gehandeld. Het resultaat was deze bijzondere missie.’
Volgens Hritsak was het moordcomplot zelfs breder dan Babtsjenko. 30 mensen moesten vermoord worden. Maar wie die andere 29 waren, werd niet gezegd.
Propaganda
Zeker is dat deze zaak de gespannen relaties tussen Kiev en Moskou verder onder druk zet. De hele dag zat de Russische regering in het defensief. ‘De Oekraïense premier stelt meteen dat de Russische speciale diensten verantwoordelijk zijn. Dat is erg bedroevend’, zei minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov.
De voorzitter van het Russische parlement ging nog een stapje verder en bood Oekraïne alle hulp aan bij het oplossen van de zaak. Hoewel dat aanbod wellicht cynisch bedoeld was, kon Moskou gisteravond met enige geloofwaardigheid het punt maken dat Oekraïne de zaak voor propagandadoeleinden misbruikt heeft.
De Oekraïense president, Petro Porosjenko, deed daar in elk geval zijn best voor. Volgens Porosjenko toonde de arrestatie dat ‘Oekraïne met de dag slagvaardiger wordt om de Russische agressie te counteren’.