Samen met je buren bouwen aan een wijk
Hoe hou je woningen betaalbaar? Door mensen alleen een huis te laten kopen, en niet de grond. Dat idee wint aan populariteit. MARIEKE POISSONNIER en LAURENT MAES dagen de steden uit om nog een stap verder te gaan.
De Antwerpse burgemeester Bart De Wever (NVA) heeft maandag een vernieuwend ‘Antwerps woonmodel’ aangekondigd: de stad blijft eigenaar van de grond, maar de koper bezit de woning. Daarmee komt wonen hoog op de electorale agenda. We juichen die woonoplossing toe, want ook voor de meeste Antwerpenaren is betaalbaar wonen stilaan een probleem. Maar uit dat idee, en de andere principes van de internationale communitylandtrustbeweging, valt nog zoveel meer te halen.
Vorige week kondigde de Leuvense schepen van Wonen Mohamed Ridouani (SP.A) aan dat zijn stad nadenkt over de bouw van vijfhonderd communitylandtrustwoningen. Zo’n community land trust (CLT) doet exact wat Bart De Wever nu voorstelt: grond en woningen scheiden en zo wonen betaalbaar maken. De Leuvense schepen vroeg raad aan de Amerikaanse CLTexpert John Davis en wees alvast enkele concrete plekken aan in de stad.
Twee weken geleden haalde de Gentse schepen van Wonen, Sven Taeldeman (SP.A), de lokale nieuwspagina’s met de aankondiging dat de Gentse CLT helemaal op poten staat. De bouwplannen van de eerste 34 woningen in MuideMeulestede worden getekend en tegen 2020 starten de werken. De eerste kandidaatkopers schreven zich al in. De grond komt in handen van een stichting, die de stad (via SoGent), de toekomstige bewoners en het Gentse middenveld samen beheren.
Wie help je?
CLT Brussel staat al het verst. De organisatie ontwikkelt op basis van Brusselse gewestelijke reglementering en financiering zeven projecten. In Brussel zijn er in totaal honderddertig woningen gepland en er volgen er meer. Bovendien zet de stad sterk in op mensen met minder middelen. Ze geeft haar superdiverse groepen Brusselaars voluit inspraak in de bouwplannen en ook in haar organisatie. Dat is de ‘C’ van CLT, die staat voor community of gemeenschap.
Als CLTpioniers zijn we verheugd dat het basisprincipe van gescheiden grond en woning de laatste weken een hoge vlucht heeft genomen. Over de partijgrenzen heen merken we dat er enthousiasme is om dat model breed in te voeren. De aankondiging van Bart De Wever is bemoedigend, maar biedt stof tot ‘doordenken’. Over wie je ermee kunt helpen, bijvoorbeeld.
Het CLTidee komt overwaaien uit de VS als woonoplossing voor stadsbewoners met lagere inkomens. Een betaalbare woning brengt niet alleen comfort en woonzekerheid, het helpt hen ook om een bescheiden gezinsvermogen op te bouwen. Want als je steeds huur betaalt, spaar je niets. CLTbewoners betalen zoals alle ‘kopers’ hun lening af en bouwen op die manier vermogen op.
Sociale verdringing
Dat het Antwerpse woonmodel van De Wever vooral inzet op jonge gezinnen, de typische middenklasse die we in de stad willen houden, is op zich geen probleem. Ook in Leuven klinkt dat argument sterk door. Een gezonde mix is mogelijk als we dat systeem verankeren in een sociaal woonbeleid. Zo kun je vertrekken vanuit de Vlaamse voorwaarden voor sociale kopers en inzetten op de mensen die het nodig hebben.
Bovendien kan een sociaal grondbeleid op termijn helpen om de sociale verdringing uit de klassieke stadsontwikkeling tegen te gaan. Grond is een gedeeld goed dat dient om op te wonen en te leven, niet om mee te speculeren.
De grote vraag is tegen welke prijzen de betaalbare woningen van vandaag over twintig jaar zullen worden verkocht. CLT’s wereldwijd houden bij verkoop een stukje van de meerwaarde in om opnieuw en langdurig te investeren in betaalbaar wonen. Zo blijven de woningen voor veel mensen betaalbaar.
Het zou interessanter zijn mocht Antwerpen, net zoals Brussel, Gent, Londen of Burlington (de stad van de eerste CLT), de gronden samen beheren met de bewoners en met het lokale middenveld. Dat leidt tot meer frisse ideeën, meer verantwoordelijkheid, meer dynamiek en meer gemeenschap.
Tenslotte bieden CLT’s zoveel meer dan alleen goedkopere woningen. Ze kunnen ook meer verbondenheid creëren tussen buren. Dat is een complexe uitdaging, maar we moeten ze aangaan. CLT’s geven hun bewoners de kans om samen aan de slag te gaan in en met de buurt. Zo brengen ze ook een sociale meerwaarde. Buren kunnen bijvoorbeeld samen een project opstarten: een buurtwinkel, een publieke tuin, deelfietsen of een deelauto. Het maakt van CLT’s voorbeelden van beter wonen, maar ook lokale groeipolen van beter samenleven.
Leuven en Antwerpen zetten de scheiding van grond en woning op de kaart als een woonoplossing van serieuze omvang, dat is verdienstelijk. De tijd van de innovatieve proefprojecten is voorbij. Voortaan kunnen we nadenken over grotere volumes en structurele oplossingen. De verhalen van de CLT’s in Brussel en Gent, maar ook in het buitenland, dagen ons allemaal uit om nog een stap verder te gaan. Geef de bewo
Grond is een gedeeld goed dat dient om op te wonen en te leven, niet om mee te speculeren
ners en het middenveld medezeggenschap. Doe het samen. Neem die betaalbare woningen als basis voor een vernieuwde stad voor iedereen, waar buren samen bouwen aan de wijk.
En waarom niet dromen van nog iets meer? Met projecten in Gent, Leuven en Antwerpen is het misschien aan het hogere Vlaamse echelon om iets te ondernemen. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ging al voor en werkte een duidelijk wettelijk kader en financiering uit voor zijn CLT. Enige tijd geleden bestelde ook Vlaams minister van Wonen Liesbeth Homans (NVA) een draaiboek voor de opstart van community land trusts in Vlaanderen.
Laten we daar geen Antwerps, Gents of Brussels woonmodel van maken, maar een inclusief verhaal dat ten goede komt aan alle mensen die er nood aan hebben.