Mythe doorgeprikt
Toch vallen bij het rapport nog kanttekeningen te maken. Zo is het mogelijk dat sommige soorten werknemers niet in de statistieken zijn opgenomen, zoals mensen die een uberachtige job uitoefenen naast een traditionele job. Dat zegt ook Jan Denys, die ervoor pleit de statistische tools aan de nieuwe realiteit aan te passen, al zou dat weinig verschil maken, denkt hij.
Ook wordt geopperd dat de mogelijke verschuiving richting uberachtige jobs verdampte door de aantrekkende economie in de VS die mensen intussen opnieuw aan ‘normale’ jobs heeft geholpen.
Verkeerde goeroes
Maar waarom beweren techgoeroes en doemdenkers dan bijna dagelijks dat Uber & co. onze arbeidsmarkt ontwrichten? ‘Tja, het is nieuw en is hip’, verklaart Denys de aantrekkingskracht van die verhalen. ‘Als je op een podium zegt dat er maar weinig verandert, zullen ze je niet snel meer vragen voor een lezing.’
Het traditionele arbeidscontract is nog steeds het geprefereerde model voor zowel werknemer als werkgever, zegt Denys. En als we de situatie wereldwijd bekijken, dan wint het contract zelfs aan populariteit.
Maar daar is niet iedereen het mee eens. Zoals Jeremias Prassl, professor rechten aan de universiteit van Oxford en auteur van het boek Mensen als een service: beloften en gevaren van werk in de gigeconomie.
‘Het klopt dat de gigeconomie maar een klein deeltje is van de hele economie’, zegt hij. ‘Maar de onderliggende principes vind je ook terug in jobs die we al meer dan dertig jaar kennen.’ Als voorbeeld vermeldt hij flexibele jobs met nulurencontracten, waarbij werknemers worden opgeroepen en weggestuurd in functie van de werklast. ‘Die jobs hebben weliswaar geen bijbehorende app, maar de principes zijn net dezelfde’, zegt hij. ‘Of het nu een algoritme is dat mensen aanstuurt, of een baas die over hun schouder meekijkt: dat maakt toch geen verschil?’
De professor vreest dat we ons blindstaren op gigjobs wanneer er een hip sausje overheen wordt gegoten. Terwijl soortgelijke jobs zonder apps grotendeels onzichtbaar blijven. ‘En het is zeker zo dat er in de Oesolanden een trend bestaat richting meer infor mele arbeidsregelingen’, zegt hij. Een trend die al dertig jaar lang aan de gang is, maar die sinds de financiële crisis een boost zou hebben gekregen.
Ook zijn confrater Abi Adams, professor economie aan Oxford University, stelde eerder al dat arbeidsmarktstatistieken ‘nietstandaardwerk’ systematisch onderschatten.
Innovatieparadox
Overheden moeten technologie omarmen die een flexibele arbeidsmarkt mogelijk maakt, vindt Jeremias Prassl. Maar ze moeten daarbij opletten niet te vervallen in wat hij ‘technologisch exceptionalisme’ noemt: dat er wel beschermende maatregelen worden genomen voor mensen die voor hippe bedrijven als Uber en Deliveroo in de weer zijn, terwijl de vele ‘onzichtbare’ gigwerknemers zonder internetplatform vergeten worden.
‘Dat is de innovatieparadox’, zegt hij. ‘Het gevaar bestaat dat we gaan denken dat bedrijven die technologie gebruiken een nieuw zakenmodel hebben gevonden. Terwijl het in werkelijkheid technologie is die bestaande zakenmodellen beter maakt.’
Maar flexibiliteit hoeft niet noodzakelijk slecht te zijn, merkt Prassl op. ‘Sommige werknemers vinden dat net leuk. Maar voor anderen kan het op uitbuiting gaan lijken, wanneer die flexibiliteit eenrichtingsverkeer wordt.’
BRUSSEL I ‘De problemen waren al een tijd aan de gang’, zegt oprichter en eigenaar John Monard. ‘Ik ben er niet in geslaagd alles nog recht te trekken. De rechtbank heeft nu een bewindvoerder aangesteld. De kans is klein dat het bedrijf nog gered kan worden.’
Het personeel is intussen ingelicht. Bij de zonen van John Monard, die meewerkten in het bedrijf en het ooit zouden overnemen, is de stemming eveneens bedrukt. Een triest einde voor wat ooit de grootste wijninvoerder van het land was.
Voor de Wijnmakelaarsunie is dit faillissement geen primeur. In 1965 werd de invoerzaak in Diepenbeek opgericht door John Monard. Ze groeide snel uit tot een prestigieus bedrijf dat de beste en duurste wijnen uit Bordeaux en Bourgogne invoerde. In de jaren 70 moest de zaak echter de boeken neerleggen. Maar Monard zorgde voor een doorstart en bleef de handel uitbreiden, onder meer met indrukwekkende, geklimatiseerde ondergrondse wijnkelders.
Enkele jaren geleden stapelden de donderwolken zich opnieuw op boven het bedrijf, nog altijd geleid door de inmiddels 71jarige patriarch. Hij heeft de veranderingen op de wijnmarkt niet zien aankomen of heeft er te laat op gereageerd: de opkomst van nieuwe wijnlanden, de doorbraak van de natuurlijke wijnbouw, de prijsconcurrentie, de veranderingen in de horeca en de verkoop via het internet. Het kind van de rekening worden de klanten die dure bordeauxwijnen in primeur betaald maar nog niet ontvangen hebben en wijnproducenten die hun wijnen al hebben geleverd. Een grote schuldeiser is de KBC, die het bedrijf kortgeleden nog een lening verstrekte. Vandaar dat de bank er bij de rechtbank op aandrong dat er een bewindvoerder werd aangesteld.
Nog faillissementen
Een andere grote wijninvoerder in Limburg, Selezione Vini Italiani, gespecialiseerd in Italiaanse wijnen, verkeert in een gelijkaardige situatie. De Antwerpse invoerder Young Charly heeft al een aantal grote leveranciers overgenomen.
Deze nakende faillissementen kaderen in het veel te hoge aantal zelfstandige wijninvoerders in ons land. De concurrentie is bikkelhard, want zij betwisten onderling slechts een kwart van de wijnmarkt: de rest wordt ingenomen door de supermarkten en grote makelaars. Daarnaast kan de Belgische wijnliefhebber nu ook terecht bij een groeiend aantal buitenlandse online wijnshops met een uitgebreider assortiment, snelle levering en scherpe prijzen. De ecommerce van wijnen staat in ons land nog lang niet op dat niveau.
‘Vele onzichtbare gigwerknemers zonder internetplatform worden vergeten’
JEREMIAS PRASSL professor rechten Oxford University