Europees migratiebeleid kapseist
Voor het eerst weigert Italië om een reddingsschip met 629 migranten aan boord in een Italiaanse haven te laten aanleggen. Is dit een gamechanger voor het Europese migratiebeleid?
BRUSSEL | Het reddingsschip Aquarius dobbert met 629 migranten aan boord op de Middellandse Zee. Onder hen zijn 123 minderjarigen, elf baby’s en vier zwangere vrouwen. Ze zouden uit onder meer Eritrea, Ghana, Nigeria en Soedan komen. Overdag is het bloedheet aan boord, de migranten en vluchtelingen zitten op elkaar gepakt. Het schip ligt stil op zo’n 35 zeemijl van Italië en 27 zeemijl van Malta.
Italië en Malta deden hun havens op slot. De vluchtelingen zijn niet welkom. Vooral de Italiaanse beslissing valt op, omdat Italië – in tegenstelling tot Malta – nooit eer der een sloep met vluchtelingen aan boord de toegang heeft geweigerd.
Vittoria
In Rome is duidelijk een nieuw bewind aan de macht. Een harder migratiebeleid was een centraal campagnethema van Matteo Salvini en zijn radicaalrechtse Lega. Vandaag is hij de nieuwe minister van Binnenlandse Zaken. Door de Aquarius de toegang te weigeren, voert Salvini een belangrijke verkiezingsbelofte uit. ‘Je stem verheffen loont’, zei hij triomfantelijk op een persconferentie, nadat hij eerder op Twitter al letterlijk ‘Vittoria!’ had gekraaid. Naar eigen zeggen wil Salvini de andere Europese landen een sterk signaal sturen en de discussie over het Europese migratiebeleid aanzwengelen, want ‘Italië kan dit enorme gewicht niet alleen blijven dragen.’
Salvini klopt zich op de borst dat hij met zijn beslissing een nieuw front heeft geopend voor de discussie over een nieuw migratiebeleid in Europa, maar waarschuwt tegelijk dat hij het niet bij één sterk signaal zal laten. ‘We willen tijd en geld stoppen in échte vluchtelingen en een einde maken aan de mensensmokkel’, aldus Salvini, die meteen suggereerde dat Aquarius niet de enige boot met migranten is die de toegang geweigerd zal worden.
Als Italië inderdaad op slot gaat voor de vluchtelingen die over zee arriveren, dan heeft dat serieuze implicaties voor de hulporganisaties. ‘Het is belangrijk dat we weten dat we de migranten na een reddingsoperatie in een veilige haven kunnen afleveren. Mocht dat niet langer het geval zijn, dan moeten we goed nadenken over wat dit voor ons betekent’, zegt Katrien Coppens, de woordvoerster van Artsen Zonder Gren zen, vanuit Amsterdam.
Naar Valencia?
Spanje, waar sinds kort de socialistische premier Pedro Sánchez aan de macht is, kondigde gisternamiddag aan dat de Aquarius welkom is. Sánchez zei dat hij een humanitaire catastrofe wil vermijden en de vluchtelingen een veilige haven wil aanbieden. Het reddingsteam had gisteravond nog geen formele toezegging gekregen dat de boot naar Valencia mocht varen en het was ook onduidelijk of de bemanning dat wel zou willen overwegen. De haven van Valencia ligt op zo’n drie dagen varen van de plek waar het reddingsschip zich nu bevindt.
Hoe dan ook is het signaal van de nieuwe Spaanse regering een duidelijk statement dat haar land niet meestapt in de ferme woorden en daden tegen de migranten. Net als de Italiaanse regering is zij nog maar een week aan de macht, maar beide hebben zich in dit dossier al duidelijk geprofileerd.
‘Als we vluchtelingen niet in een veilige haven kunnen afleveren, moeten we goed nadenken wat dit voor ons betekent’
KATRIEN COPPENS Woordvoerder Artsen Zonder Grenzen
‘We hebben een punt gescoord, maar de wedstrijd is nog niet voorbij’, zei Legavoorzitter, Italiaans vicepremier en minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini gisteren, tijdens een persconferentie in de Via Bellerio in Milaan, het hoofdkwartier van zijn radicaalrechtse Lega.
Salvini heeft een duidelijk signaal gestuurd, door het reddingsschip Aquarius, met 629 migranten aan boord, de toegang tot een Italiaanse haven te weigeren. Zo gooit hij de discussie over de migratieroutes in de Middellandse Zee open. Hij speelt de bal door naar Europa, dat er niet in slaagt een efficiënt migratiebeleid af te dwingen dat alle EUlidstaten dwingt tot solidariteit.
‘We hebben een front geopend voor de discussie over een nieuw migratiebeleid in Europa’, aldus Salvini, die niet uitsloot dat hij ook nieuwe schepen met migranten aan boord de toegang tot Italië weigert.
Het aanbod van de nieuwe linkse regering in Spanje, om de Aquarius in de havenstad Valencia op te vangen, beschouwt Sal vini niet als een terechtwijzing of een slag in het gezicht. ‘Een daad van menselijkheid, Spanje toont zijn goed hart’, zei de Legapoliticus, blijkbaar zonder ironie. ‘Maar Europa kan niet voort met een goed hart alleen. Als het Spaanse initiatief een slag in mijn gezicht zou zijn, zou ik elke dag zulke klappen willen krijgen, bijvoorbeeld ook van landen als Frankrijk, Engeland, Griekenland of Cyprus. Ik zou vurig wensen dat ook Malta zijn verantwoordelijkheid zou nemen en dat iedereen in Europa zich een beetje Italië voelt.’
Straatvechtersimago
Dat hij een harder immigratiebeleid zou voeren, had Matteo Salvini tijdens de verkiezingscampagne in februari al beloofd. Bij de parlementsverkiezingen van 4 maart beloonde de Italiaanse kiezer de Lega met 17 procent. De partij werd de grootste in de centrumrechtse formatie van oudpremier Berlusconi en zette haar beste resultaat neer. Sinds die verkiezingen stijgt de Lega verder in de peilingen en scoort de partij ook bij lokale verkiezingen.
Dat is in grote mate te danken aan Salvini, wiens populariteit almaar groeit. Onder zijn leiding evolueerde de Lega Nord naar ‘Lega’, en van een kleine, radicale partij die de afsplitsing van het geïndustrialiseerde noorden van Italië bepleitte, tot een bredere volkspartij die zelfs in ZuidItalië stemmen ronselt. Vroeger schroomde de Lega Nord zich niet voor openlijk racistische uitspraken. En hoewel Salvini daar zeker tegen aanschurkt, gaf hij zijn partij een straatvechtersimago. Na een racistische schietpartij, in februari, veroordeelde Salvini het geweld, maar voegde hij eraan toe dat ‘ongecontroleerde immigratie leidt tot chaos, woede, drugsdealers, diefstallen, verkrachtingen en geweld’.
Voor de oude Lega Nord was de ZuidItaliaan kop van Jut, voor de Lega is dat de migrant. In ZuidItalië blijft de solidariteit met de bootvluchtelingen groot, getuige het aanbod van de burgemeesters van de zuidelijke steden Palermo, Napels, Taranto en Reggio Emilia om de bootvluchtelingen van de Aquarius wel op te vangen. Toch hoor je ook in de Italiaanse Mezzogiorno steeds meer mensen verzuchten dat Salvini een punt heeft, als hij de andere Europese lidstaten op hun plichten in de migratiecrisis wijst.
‘Ik zou vurig wensen dat iedereen in Europa zich een beetje Italië voelt’
MATTEO SALVINI
Italiaans vicepremier en minister van Binnenlandse Zaken
Verdronken voor Lampedusa
De Italiaanse weigering om een ngoschip met bootvluchtelingen toe te laten, krijgt zoveel aandacht omdat het een primeur is. Al vele lentes, zomers en zachte herfsten op rij getroost Italië zich met beperkte capaciteit en middelen grote inspanningen om duizenden bootvluchtelingen op te vangen.
De tragische verdrinkingsdood van 366 bootvluchtelingen voor de kust van het Siciliaanse eilandje Lampedusa, in oktober 2013, joeg een schokgolf door Italië. Daarna besloot de Italiaanse regering tot een grootschalige reddingsoperatie. ‘Mare Nostrum’ werd helemaal door de Italiaanse belastingbetaler gefinancierd en kostte 9,3 mil
joen euro per maand. In een jaar werden 101.000 bootvluchtelingen op zee gered, 499 lichamen geborgen en 728 mensensmokkelaars gearresteerd.
Italië had gehoopt dat die solidariteitsactie navolging zou vinden in Europa. Toen dat niet gebeurde en Italië er nog altijd alleen voor stond, droogde de steun voor de reddingsoperatie Mare Nostrum bij de Italiaanse publieke opinie op. Met operatie Triton kwam er een Europese opvolger, maar die actie was gericht op grensbewaking, niet op reddingsacties op zee.
Die voorgeschiedenis met bootvluchtelingen verklaart waarom Legavoorzitter Salvini in Italië een breed gehoor vindt als hij oproept tot meer Europese solidariteit.
De Lega profileert zich ook op andere vlakken. Toen Salvini gisteren stelde dat ‘je stem verheffen loont’ en dat ‘Italië al veel te lang heeft gezwegen’, had hij het niet alleen over migratie, maar ook over de euro. Het was ook Salvini die tijdens de recente regeringsvorming het been stijf hield over de aanstelling van de ervaren maar eurokritische econoom Paolo Savona als minister van Economie.
Nog maar de eerste tien dagen
Toen er al een technocratenregering in de maak was, boog Salvini. Italië kreeg anderhalve week geleden toch een verkozen regering, met Savona op Europese Zaken, en de plechtige belofte dat Rome in de euro blijft. Italië had nooit echt overwogen om de Europese eenheidsmunt te verlaten. De nieuwkomers in Rome wilden Europa er alleen aan herinneren dat Italië de derde grootste economie is van de eurozone, en dat de coalitiepartners Lega en Vijf Sterren het economische en monetaire beleid van de Europese Unie opnieuw willen bespreken. En dat is nog maar de balans van de eerste tien dagen van deze nieuwe Italiaanse regering.
‘We hebben een punt gescoord, maar de wedstrijd is nog niet voorbij’
MATTEO SALVINI