Documentaires halen steeds vaker moordonderzoeken onderuit
Gisteravond op Canvas: ‘The Kevin case’, een documentaire die stilaan in een traditie past: aantonen dat speurders een moordonderzoek volledig hebben verprutst, samen met het leven van de mensen die ze voor die moord laten opdraaien.
Making a murderer, een Netflixdocumentaire over een man die eerst 18 jaar onschuldig in de cel zat voor verkrachting en kort daarna door dezelfde rechtbank werd veroordeeld voor moord, maakte in 2015 veel verontwaardiging los. Er volgden petities, betogingen en zelfs een oproep aan president Obama om tussenbeide te komen – wat die beleefd weigerde wegens scheiding der machten.
Er zijn nog zulke documentaires: Paradise lost, over drie jongemannen die (wellicht onterecht) veroordeeld werden voor moord. en The staircase (zie pagina 16), over een man die (misschien onterecht) veroordeeld werd voor de moord op zijn vrouw. Gisteravond zond Canvas er nog een uit: The Kevin case, een driedelige docu van de Zweedse openbare omroep (nog te zien op VRT Nu).
Broertjes van 5 en 7
De Kevin uit de titel is een jongetje van vier, dat in 1998 dood werd aangetroffen aan de oever van een meer. Algauw raakte de Christian en Robin, nietsontziende moordenaars.
politie ervan overtuigd dat Kevin was vermoord. Door een pedofiel? Nee, door de broertjes Christian en Robin, toen 5 en 7 jaar oud. Die waren ondervraagd als getuigen, maar gedroegen zich nerveus. Niet veel later bekenden ze Kevin te hebben vermoord. Zweden was in shock, maar niemand twijfelde aan het verhaal: enkele jaren voordien hadden in Liverpool twee jongens van tien de tweejarige peuter Jamie Bulger vermoord.
De zaak werd gesloten: minderjarige kinderen kunnen in Zweden niet vervolgd worden. Ze werden wel ‘schuldig bevonden’ en tijdelijk in een instelling gestopt. Later verdwenen ze in de anonimiteit.
Doordat de zaak werd gesloten, kwam er dus nooit een proces. Jammer, want daar was misschien gebleken wat de Zweedse publieke omroep bijna twintig jaar later achterhaalde. Dat de twee broertjes destijds meer dan dertig keer zijn verhoord zonder hun ouders of een advocaat erbij. Dat van hun bekentenis geen opname bestond. En dat er getuigen waren die hen op het ogenblik van de feiten elders hadden gezien.
Beide broers, nu twintigers, komen in de documentaire aan het woord. Ze kunnen niet met zekerheid zeggen dat ze de moord niet hadden gepleegd, maar kunnen het zich in ieder geval niet herinneren. Wat ze zich wel herinnerden: hoe bang ze waren tijdens de verhoren.
Drie maanden na de eerste uitzending, vorig jaar, besloot de openbaar aanklager de zaak te heropenen. In maart van dit jaar werden Christian en Robin vrijgesproken. Dank u, Zweedse openbare omroep.
Eenzijdig van opzet
Toch schuilt er ook een gevaar in dit soort documentaires. Misschien mobiliseren sommige wel om te betogen voor de vrijlating van een onverbeterlijke moordenaar. Making a murderer kreeg de kritiek erg eenzijdig te zijn opgevat, wat de makers niet eens ontkenden. Ook The staircase focust alleen op de kant van de verdediging. De makers laten de beklaagde alle ruimte om zichzelf als een sympathieke, welbespraakte vader voor te stellen. Misschien heeft dat wel meegespeeld in de uiteindelijke afloop.
De broers herinneren zich niet of ze de moord hebben gepleegd. Wat ze zich wel herinneren: hoe bang ze waren tijdens de verhoren