‘We’re America, bitch’
Hoe ziet de Amerikaanse president de rol van de Verenigde Staten in de wereld? JEFFREY GOLDBERG ging op zoek naar de Trumpdoctrine. Hij vond een definitie die perfect aansluit bij de gangstermentaliteit, de nonchalante vrouwenhaat en het onuitstaanbare z
Veel critici van Donald Trump weigeren te geloven dat een in hun ogen domme en onwetende president een coherente buitenlanddoctrine zou kunnen hebben. Een doctrine veronderstelt denken en dat doet Trump volgens hen niet. Die opvatting is neerbuigend, maar er zit wel een grond van waarheid in. Barack Obama, wiens buitenlanddoctrine ik grondig heb bestudeerd, was een echte verstandsmens. Zijn opvolger denkt met zijn buik. Anders dan Obama heeft Trump geen geopolitieke filosofie, maar dat betekent niet dat hij geen ideeën heeft.
In de voorbije maanden heb ik goede bekenden van de president gevraagd om in enkele woorden te beschrijven wat de Trumpdoctrine zou kunnen zijn. In het kader van een groter project probeerde ik het revolutionaire karakter van Trumps aanpak van de internationale politiek te begrijpen. Vorig weekend werd dat nog interessanter, toen Trump zijn best deed om het door de VS geleide westerse bondgenootschap te torpederen. En het wordt nog interessanter, nu hij onvoorbereid en met een gebrek aan kennis ingewikkelde nucleaire onderhandelingen begint met een fanatiek en bizar regime dat hem weleens te slim af zou kunnen zijn.
Profeet
Sommige experts zeggen dat de trumpiaanse chaos ondanks alles van een bevattelijk wereldbeeld vertrekt. Thomas Wright, een academicus van The Brookings Institution, schreef in januari 2016 in een essay dat Trumps denkbeelden zowel herkenbaar als verklaarbaar zijn. In dat stuk, dat verscheen toen alle buitenlandexperts Trumps kandidatuur nog als een klucht beschouwden, legde Wright uit dat Trump de liberale internationale orde misprijst en ze als president zou saboteren, dat hij er diep van overtuigd is dat de wereldeconomie de VS benadeelt en dat hij een aangeboren sympathie voor ‘autoritaire sterke mannen’ heeft.
Wright was een profeet. Trumps optreden in de voorbije weken en mijn gesprekken met regeringsfunctionarissen, vrienden en kennissen van de president doen vermoeden dat hij zijn ideeën nog haastiger en drastischer in de praktijk zal brengen dan in het eerste jaar van zijn presidentschap. Zijn potentieel rampzalige disruptie zal allicht alleen maar versnellen. Daarom is het belangrijker dan ooit dat we de buitenlanddoctrine van Trump begrijpen.
Geen vrienden, geen vijanden
De op twee na beste samenvatting van de Trumpdoctrine, uit de mond van een topfunctionaris, was: ‘Geen vrienden, geen vijanden.’ Hij legde uit dat dit geen variant is van de realpolitik die zegt dat de VS geen blijvende vrienden, maar alleen tijdelijke bondgenoten hebben. Trump, zei hij, vindt niet dat de VS lid moeten zijn van om het even welk bondgenootschap. ‘We proberen hem uit te leggen dat landen die in het verleden met ons hebben samengewerkt, een mate van loyaliteit van ons verwachten. Maar dat gelooft hij niet.’
De op een na beste beschrijving van de Trumpdoctrine die ik hoorde, kwam van een topambtenaar in defensie: ‘Amerika wint bij permanente destabilisering.’ De verklaring: Trump denkt dat de Verenigde Staten, nog altijd het machtigste land van de planeet, erbij gebaat zijn dat zowel de bondgenoten als de vijanden voortdurend op het verkeerde been worden gezet. Toen ik opmerkte dat de vijanden van Amerika daar veel minder last van lijken te hebben dan de bondgenoten, zei hij dat we geduld moeten hebben: ‘Na verloop van tijd zullen ze wel inzien dat dwarsliggen niet loont.’
‘Team America’
Maar de beste samenvatting van de Trumpdoctrine hoorde ik van een topfunctionaris in het Witte Huis met directe toegang tot de president en zijn denken. Ik lokte hem uit zijn
Het interessantste aan de Trumpdoctrine is dat ze op een waanidee berust. Ze kan de VS zwakker maken, misschien voorgoed
tent door op te merken dat het misschien nog te vroeg was om van een definitieve Trumpdoctrine te spreken.
‘Nee, nee’, zei hij. ‘Er bestaat vast en zeker een Trumpdoctrine.’
‘Wat is dat dan?’, vroeg ik. En dit was zijn antwoord:
‘Wij zijn Amerika, bitch. Dat is de Trumpdoctrine.’
Ik wist meteen dat dit de perfecte, eerlijkste definitie was van de manier waarop de leden van Trumps team en de president zelf hun rol in de wereld zien.
Wou hij zijn idee verklaren? ‘Obama verontschuldigde zich bij iedereen voor alles. Hij had overal spijt van. President Trump vindt niet dat hij zich moet verontschuldigen voor wat Amerika doet.’
Later vroeg ik een andere topfunctionaris – die de doctrine niet als ‘Wij zijn Amerika, bitch’ formuleerde maar als ‘Wij zijn Amerika, bitches’ – of hij Team America: world police kende, een film uit 2004 met de titelsong ‘America, fuck yeah!’
‘Natuurlijk’, lachte hij. ‘Voor de president zijn wij Amerika en is het voor de anderen te nemen of te laten.’
‘Wij zijn Amerika, bitch’ is niet alleen een karakterologisch accuraat collectief zelfoordeel – de gangstermentaliteit, de nonchalante vrouwenhaat, het onuitstaanbare zelfvertrouwen – maar ook perfect rorschachiaans. Trumps aanhangers kunnen ‘Wij zijn Amerika, bitch’, interpreteren als een uitdaging aan een koude, onrechtvaardige wereld die de macht en het privilege van Amerika niet langer respecteert. Maar voor grote delen van de wereld en zeker voor de meeste buitenland en defensieexperts betekent het een vorm van zelfisolement en zelfsabotage.
Verrek Obama
Ik beweer niet dat de houding achter ‘Wij zijn Amerika, bitch’ nergens goed voor is. Soms – ik denk aan de Iraanse gijzelingscrisis in 1979 – was een harde houding nuttig geweest, of toch tijdelijk bevredigend. President Obama zelf drukte – in beschaafde bewoordingen – zijn ongenoegen uit over het verzuim van de Amerikaanse bondgenoten om hun eerlijke deel van de gezamenlijke defensiekosten te dragen.
Ik zeg evenmin dat het buitenlandbeleid niet krachtdadig mag zijn. Het Iranakkoord was voor een stuk gebrekkig omdat de regeringObama soms de indruk gaf dat Iran aan de touwtjes trok. Het is niet uitgesloten dat Trump op een mooie dag een echte overwinning in het buitenlandbeleid boekt. Zelfs als de NoordKoreaanse top niet rampzalig afloopt, zal hij geen overtuigend resultaat opleveren, maar er bestaat toch een waterkansje dat er nuttige onderhandelingen uit zullen voortkomen. Ik wil zelfs niet lacherig doen over de rol van Jared Kushner in het vredesproces in het MiddenOosten. Succes is vrijwel uitgesloten, maar waarom zou de schoonzoon van de president zijn kans niet mogen wagen nadat alle grote experts er hun tanden op hebben stukgebeten?
Het interessantste aan ‘Wij zijn Amerika, bitch’, is dat het op een waanidee berust. Trumps beleid ondermijnt het westerse bondgenootschap, maakt Rusland en China sterker en ontmoedigt vrijheidslievende mensen overal ter wereld. De Trumpdoctrine kan de Verenigde Staten zwakker maken – misschien voorgoed.
De regeringsfunctionarissen en de vrienden van Trump, met wie ik in de afgelopen dagen heb gepraat, denken daar anders over: volgens hen bouwt Trump de Amerikaanse macht weer op, nadat ze acht jaar lang moedwillig was verkwanseld. ‘Mensen hebben kritiek op Trump, omdat hij alles ontmantelt wat Obama heeft gedaan. Maar wij hebben gelijk’, zegt een vriend van Trump. En hij geeft de allereenvoudigste definitie van de Trumpdoctrine: ‘Je hebt de Obamadoctrine en de verrekObamadoctrine. Wij zijn de tweede.’
‘Obama verontschuldigde zich bij iedereen voor alles. Hij had overal spijt van. Trump vindt niet dat hij zich moet verontschuldigen voor wat Amerika doet’
Topfunctionaris in het Witte Huis