Foute vrienden

Franstaligen, Engelsen, Italianen: allemaal animisten zijn het! Believers in een bezielde natuur en in dingen met een ziel. Anders zeg je toch niet ‘La province de Liège vous souhaite la bienvenue’, ‘A kind of panic seized me’ en ‘La mostra accoglie 90 opere’?

Dat ze maar doen. Maar ze hebben ons besmet, vooral de eerste twee. En dat is de schuld van slechte, haastige, onderbetaalde, amateuristische vertalers. En van een mentaliteit à la ‘Vertaalt dat eens rap, alstublieft’. Daardoor komt het dat provincies ‘ons welkom heten’, dat ‘paniek mij overviel’ en dat ‘de tentoonstelling 90 werken verwelkomt’. Het lijkt allemaal te kloppen, maar het is vertaals, geen Nederlands. Zeg toch gewoon: ‘Welkom in de provincie Luik!’

De bundel gouden vertaalregels die Paul Claes met de hulp van zijn ‘Italiaanse’ collega’s Frans Denissen en Adam Heylen samenstelde, lijkt een boekje van het ouderwetse voorschrijf en tweekolommentype. ‘Zeg niet, maar zeg wel.’ Of voor de in leef tijd al iets gevorderde lezers: ‘Voor wie haar soms geweld aandoet’. (Dat #metoogeweld betrof onze Nederlandse taal.) Maar hier is meer aan de hand. Claes’ gouden regels gaan tekeer tegen wat doorgaans als de eerste Wet van het Vertalen wordt geproclameerd: je moet vertalen wat er staat. Ha ja.

Ha nee. Want dat is een volkomen onnozele wet. Wie uit het Frans, Engels, Italiaans of godbetert Latijn vertaalt wat er staat, wordt een animist. Of een brabbelaar. Een barbaar. En introduceert Fremdkörper in ons Nederlands. Dat kan niet de bedoeling zijn. Het werkwoord ‘vertalen’ is een belediging. Het gaat om ‘verculturen’.

Behalve voor animisten moet je in vertaalland ook nog eens op je hoede zijn voor valse vrienden, op zichzelf een galli en anglicisme (faux amis, false friends): Franse, Engelse, Italiaanse (en zeker ook Duitse) woorden die vormelijk op Nederlandse lijken, maar een andere betekenis hebben: een busard is geen buizerd maar een kiekendief, een conducteur is een bestuurder en een Engelse advocate is geen lawyer. Voor de betekenis van het Italiaanse casino: zie uw woordenboek. Altijd een prima reflex, dat woordenboek. Als het een goed is.

Gouden vertaalregels. Tips voor beginnende [en andere] vertalers (Vantilt) is een ouderwets pleidooi voor weer meer filologie. En voor meer goede woordenboeken. En voor goed opgeleide en goed betaalde vertalers. Ter voorkoming van u overvallende paniek. En van foute vrienden.

Het werkwoord ‘vertalen’ is een belediging. Het gaat om ‘verculturen’