Voor God, familie en Europa
Gratis ticket voor de grote solotentoonstelling ‘1-2-3-4’
‘Enkele minuten geleden had ik een telefoongesprek met president Donald Trump. We discussieerden over het verschil tussen een mooie muur en een mooi hek.’
Viktor Orban, gespecialiseerd in het tweede, glorieerde toen hij vorig weekend in Boedapest een toespraak hield ter ere van wijlen Helmut Kohl. Hij had net gebeld met de Amerikaanse president, die een grote bewonderaar is van zijn migratiebeleid. Steve Bannon, de voormalige adviseur van Trump, omschreef Orban in mei al als ‘Trump voor er sprake was van Trump’.
De Hongaarse premier beloofde zijn toeschouwers dat hij zich niet zou inhouden. Hij hield woord. ‘Wij beschermen onze zuidelijke grens – en zo Duitsland – voor de komst van 12.000 migranten per dag. Wij zijn de kapiteins van de grensforten, we kennen onze plicht’, zei hij.
Retorische tegenspeler
Zeggen dat Orban ideologisch het leiderschap overgenomen heeft van Angela Merkel binnen de EU gaat Luuk van Middelaar te ver. ‘Het is duidelijk dat hij de ambitie heeft om de ideologische koers binnen de EU te bepalen. Of dat zal lukken, zal de tijd uitwijzen’, zegt de Nederlandse historicus en politiek filosoof.
‘Orban wierp zich al in 2015 bij de vluchtelingencrisis op als de grote retorische tegenspeler van Merkel.’ Hij ging toen al op bezoek bij Horst Seehofer, de toenmalige leider van de CSU in Beieren die snel in het verzet ging tegen de ‘Willkommenskultur’ van de Duit se kanselier.
‘Orban positioneert zich als de tegenstem om de consensus tus sen Brussel en Berlijn te door breken. Polemische oppositie, noem ik dat in mijn jongste boek De nieuwe politiek van Europa. Hij probeert het dominante dis cours te doen kantelen en daar an dere concepten tegenover te stel len. Zo beroept hij zich op de christelijke traditie, al komt hij meer over als een kruisvaarder te gen de indringers uit het Oosten dan als de barmhartige Samari taan.’
Woordenecho
Sindsdien is Orbans invloed binnen Europa alleen toegeno men. Hij dankt dat aan zijn in drukwekkende verkiezingsover winning dit voorjaar en aan een groeiende groep gelijkgezinden in de EU.
Op de collega’s in Slovakije, Polen en Tsjechië kan hij al sinds 2015 rekenen. Sinds vorig jaar voert Sebastian Kurz in Wenen als kanselier een regering aan met de extreemrechtse FPÖ. Seehofer is intussen minister van Binnen landse Zaken in Berlijn en ligt aan de basis van de grootste regerings crisis die Merkel ooit meemaakte.
Matteo Salvini, de leider van de
In het migratiedossier heeft hij het pleit al gewonnen van Merkel. Nu wil de Hongaarse premier Viktor Orban met zijn groeiende groep bondgenoten ook de Europese Volkspartij vernieuwen en de Europese way of life beschermen. ‘Orban heeft de ambitie om de ideologische koers binnen de EU te bepalen.’ Maar tussen willen en kunnen is de afstand groot.
Lega en de sterke man in de Itali aanse regering, is een goede vriend. ‘Ik had een fijn telefoonge sprek met Viktor Orban’, zei Sal vini op 10 juni. ‘Hij wenste ons het allerbeste. We zullen samen met hem de regels binnen de Europese Unie veranderen.’
Hun discours vertoont opmerkelijke gelijkenissen. Als Orban in Boedapest zegt dat ‘iedereen wan trouwig moet staan tegenover de idee dat de islam deel uitmaakt van enig Europees land’, echoot hij de woorden van Seehofer dat ‘de islam niet tot Duitsland be hoort’. Net als Orban, maar op een gematigder toon, zegt Kurz dat de Europese cultuur, gevormd door de judeochristelijke traditie en de verlichting, in turbulente migratietijden beschermd moet worden. Salvini noemt de ngo’s handlangers van mensensmokkelaars, Orban spreekt van ‘witteboordsmokkelaars’.
De liberale orde kan volgens Orban niet samengaan met de concepten die Europa tweeduizend jaar lang bepaalden: geloof, natie, gemeenschap en familie
Tot in Moskou
‘Die as loopt zelfs tot in Moskou’, zegt Luuk van Middelaar. ‘Orban deelt met Poetin een agenda waarin sterk de klemtoon wordt gelegd op christendom, familie, geloof en soevereiniteit. Veel kiezers stemmen voor die lijn. Noch in Duitsland, noch in de EU is er een meerderheid voor de oorspronkelijke lijn van Merkel. Zeker inzake concrete beleids daden is Merkel sterk bijgedraaid. Maar het is nogal gotspe dat Or ban zich op de christelijke erfenis beroept. Hij vergeet het hele vluchtelingenprobleem en het recht op asiel. Daar heeft ook hij geen meerderheid voor.’
Begin dit jaar verklaarde Or ban aan de Duitse tabloid Bild: ‘Het gaat niet om vluchtelingen, maar om een invasiemacht van moslims.’
Er wordt al langer over gespe culeerd dat Orban de Europese Volkspartij zou verlaten en een aparte fractie zou uitbouwen voor of na de Europese verkiezingen in mei 2019. Hij verwijt EVPleiders zoals JeanClaude Juncker en Jo seph Daul dat ze grote fouten be gaan hebben door coalities te slui ten met sociaaldemocraten, libe ralen en groenen tegen de op komst van populistische partijen. Zo gooiden ze het vertrouwen van de kiezer te grabbel.
Maar in zijn toespraak in Boe dapest toonde de Hongaarse lei der zich ambitieuzer: ‘In plaats van de partij te verlaten, moeten we de EVP vernieuwen. We moe ten de partij helpen haar wortels terug te vinden. De tijd is aange broken voor een christendemo cratische renaissance. In tegen stelling tot het liberale beleid kan christelijk beleid onze mensen, onze naties, onze families en onze cultuur die geworteld is in het christendom, beschermen. Met andere woorden: onze Europese manier van leven.’
Illiberaal
Als Orban pleit voor de ‘illibe rale democratie’, verwijst hij niet naar zijn eigen beleid, waarbij onafhankelijke media het leven moeilijk wordt gemaakt of ngo’s veroordeeld kunnen worden als ze asielzoekers helpen. Hongaarse diplomaten leggen uit dat Orban de WestEuropese liberale demo cratie associeert met doorgeschoten individualisering, de deemste ring van het christendom, multiculturaliteit, een lankmoedige houding inzake migratie, de uitholling van de nationale soevereiniteit.
Die liberale orde is volgens Orban gedoemd uiteen te vallen: ‘Het is duidelijk dat de idealen ervan gebaseerd zijn op artificiële constructies die niet samen kunnen gaan met de concepten die Europa 2.000 jaar lang bepaalden: geloof, natie, gemeenschap en familie.’
Voor de vernieuwing van de EVP kan hij samenwerken met gelijkgezinden binnen de partij: Sebastian Kurz, Markus Söder als nieuwe sterke man van de CSU, Janez Jansa, die de jongste verkiezingen in Slovenië won met een antimigratieprogramma, of Laurent Wauquiez, die in Frankrijk Les Républicains naar rechts stuurt.
Brutaliteit
De vraag is: hoe realistisch is die ambitie? ‘Op enkele vlakken heeft hij de ideologische leiding overgenomen van Merkel’, zegt Hendrik Vos, professor Europese studies aan de UGent. ‘Ideeën die hij met veel brutaliteit op tafel legde, zijn nu mainstream geworden. Hij draait ook allang mee en weet perfect hoe je ideeën in de markt moet zetten. Veel andere partijen volgden, omdat ze merkten dat ze er succes mee boekten. Dat zal gevolgen hebben voor het beleid in de EU.’
Maar Vos verwacht niet dat de as rond Orban duurzaam zal zijn. ‘Op termijn werken simpele oplossingen voor complexe problemen niet. Uiteindelijk moet men toch weer overschakelen op een gematigder beleid dat de complexiteit van het vraagstuk erkent. Bovendien is de as rond Orban gebouwd rond het discours “Als de EU het niet oplost, regelen we het zelf wel”. Dat dreigement is een mythe. Kijk naar het verhaal van de Griekse premier Tsipras: hij dreigde ermee desnoods uit de euro te stappen als de EU het besparingsbeleid niet losliet. Je ziet wat er gebeurde. Finaal moet men toch weer aan tafel zitten en mee compromissen sluiten in plaats van driest en onbesuisd de eigen agenda te dicteren.’
‘Ik denk zelfs niet dat we in termen van grote assen kunnen spreken’, zegt een Europese diplomaat. ‘Ik zou er niet de grote, onomkeerbare alliantie in zien. Het is meer een teken van de tijd. Orban, Kurz en Söder zitten op een koers die niet meer tot de roots van de partij behoort en van de EVP een rechtsconservatieve partij wil maken.’
Bovendien zijn er onderlinge spanningen. Als Seehofer straks migranten begint terug te sturen naar Oostenrijk die in de frontlijnstaat Italië geregistreerd zijn en Kurz dat voorbeeld volgt, komen ze gegarandeerd Salvini te
De intussen wereldberoemde fotograaf Anton Corbijn hoeven we u niet meer voor te stellen. Hij die erin slaagt om de meest legendarische artiesten voor zijn camera te halen en om te toveren tot iconische beelden.
De Standaard schenkt u zaterdag 30 juni een gratis ticket voor het fotofestival AntwerpPhoto, met onder meer de gerenommeerde solotentoonstelling ‘1-2-3-4’. Corbijn toont hier meer dan vierhonderd iconische beelden, ook nieuwe en nooit eerder getoonde werken (waaronder Nick Cave, Depeche Mode, The Rolling Stones, U2, Metallica en Nirvana).
SERVICE VOOR ABONNEES:
gen. Oostenrijk diende een klacht in bij het Europees Hof van Justitie over de uitbreiding van een kerncentrale in Hongarije.
‘Trump wil de EU kapotmaken, omdat hij het dan makkelijker krijgt om de landen afzonderlijk tegen elkaar uit te spelen. Ik heb niet de indruk dat Orban de EU kapot wil maken’, zegt Luuk van Middelaar.
‘Het is een dubbelzinnig verhaal’, zegt de Europese diplomaat. ‘Orban en zijn OostEuropese partners vinden dat de Europese Commissie de handen af moet houden van hun economische be
‘Ik zou er niet de grote, onomkeerbare alliantie in zien. Het is meer een teken van de tijd’
EUROPEES DIPLOMAAT