‘Nooit zoveel hoop op verandering’

Een assertieve oppositie belooft in Turkije de rechtsstaat te herstellen. Waar Erdogan voor staat, is onduidelijk, behalve meer van hetzelfde. Dat verkopen valt hem onverwacht lastig. ‘Voor het eerst in tien jaar is er hoop.’

De oppositie blaakt van zelfvertrouwen. Ze belooft de nieuwe grondwet terug te draaien

BRUSSEL I Turkije kiest zondag een nieuwe president én een nieuw parlement. De oppositie ziet de stembusgang als laatste kans om de almacht van presi dent Erdogan te breken. Want na zestien jaar Erdogan is de Turkse democratie misschien niet dood, maar wel in kritie ke toestand.

Sinds de mislukte staatsgreep (op 15

juli 2016, red.) geldt in het land de nood toestand. Daardoor kon de regerende partij AKP elk beleid via eenzijdig nood decreet doorduwen. In drie jaar tijd is de vrije pers opgekocht of uitgeschakeld, waardoor Erdogan dagelijks in de media verschijnt en zijn tegenstanders niet. 151.967 mensen verloren hun job. Veel anderen werden opgepakt, arbitrair vastgehouden of veroordeeld op wankele gronden. Nog steeds kan elke vorm van kritiek op de overheid worden geïnter preteerd als steun aan ‘terroristen’.

Bovendien wordt na deze verkiezing meteen een nieuwe grondwet ingevoerd, die de scheiding van de machten bijna volledig uitwist. Die grondwet werd vo rig jaar nipt goedgekeurd in een referendum, waarbij hier en daar rapporten over stemfraude opdoken. Het parlement is volledig verzwakt en kan de regering niet meer goed of afkeuren. De president is dan ook tegelijk premier én hij heeft een stevige zeg bij de benoeming van rechters en aanklagers. ‘Een grondwet die je nergens anders ter wereld vindt, helemaal op maat van Erdogan’, noemt de Turkse grondwetsspecialiste Selin Esen (Universiteit Ankara) dat.

‘Als de AKP een tijdje in dat nieuwe systeem kan werken, bloeden de oppositiepartijen binnen de twee jaar dood’, meent de Turkse antropologe Sibel Ozbudun. ‘Dan zie ik op termijn zelfs de mogelijkheid van een burgeroorlog.’

Toch heerst er geen diepe hopeloosheid bij de oppositie. De Turkse analist dr. Demir Murat Seynek (European Foundation for Democracy) zegt in een gesprek met De Standaard zelfs dat ‘er nog nooit zoveel hoop op verandering is geweest in de afgelopen tien jaar’. ‘Voor het eerst in jaren bepaalt Erdogan niet meer de agenda. Hij spreekt vanuit het defensief, terwijl anderen hem uitdagen. Hij heeft geen nieuw verhaal.’

De oppositie heeft zich verenigd en blaakt van zelfvertrouwen. Ze belooft de nieuwe grondwet terug te draaien en de rechtsstaat te herstellen. Dat moet buitenlandse investeerders, die Turkije ontvlucht zijn, geruststellen. Ondertussen maakt de president een uitgebluste indruk.