Alleen kalmte kan de Rode Duivels redden

Geen wonder dat de Rode Duivels last hadden van stress toen ze tegenover Panama stonden, de druk was te hoog. BRAM VERVLIET hoopt dat ze hun angst overwinnen, anders zullen ze vandaag wellicht even verkrampt spelen.

De eerste match van de Rode Duivels op het WK was er een van zwoegen, wroeten en zweten. Veel commentatoren verbaasden zich erover dat het plots weer zo stroef liep. De creativiteit was weg, net zoals het lichtvoetige, frivole spel. Passes kwamen al te vaak niet goed aan. Als toeschouwer leek het alsof we in de teletijdmachine tien jaar terug werden geslingerd. Uiteindelijk gaven de klasse en de kracht van de Duivels de doorslag, met een mooie 30 op het scorebord. Maar waarom was het allemaal zo lastig?

Er is al vaker verwezen naar de zenuwen, de stress en de angst bij het begin van een toernooi waar jaren naartoe is gewerkt, waarbij de hoop van de hele natie op de schouders rust en er zo veel te winnen, maar nog meer te verliezen valt. De druk is gigantisch, waardoor zaken die voorheen als vanzelfsprekend lukten, plots moeilijk worden.

Wanneer je als ploeg onder hoge druk het gevoel hebt geen grip te hebben op de situatie, dan is er weinig nodig om de hele structuur in elkaar te doen storten

Uit onderzoek blijkt dat milde stressoren een gunstig effect hebben op creativiteit en prestaties, maar dat zware stressoren ongunstig kunnen zijn. We zien dan geen waaier aan oplossingen meer, onze blik vernauwt tot die éne oplossing die we voor ogen hebben en waar we krampachtig naartoe willen. Onderweg verliezen we de openheid om ook andere oplossingen te overwegen die onverwachter en soms riskanter zijn, maar wel betere resultaten kunnen opleveren. Ook gevoelens van oncontroleerbaarheid dragen bij aan het verlies aan creativiteit, wanneer je het gevoel krijgt weinig controle te hebben over de situatie. Kijk maar naar de pandoering die Brazilië van Duitsland kreeg in de vorige wereldbeker: wanneer je als ploeg onder hoge druk het gevoel hebt geen grip te hebben op de situatie, dan is er weinig nodig om de hele structuur in elkaar te doen storten.

Daarom is mentale weerbaarheid belangrijk. Blijven geloven in je kunnen, de kalmte bewaren en de hoop vasthouden op een goede afloop, in plaats van je te laten overdonderen door een ogenschijnlijk hopeloze situatie. Sterke ploegen zijn mentaal weerbare ploegen die zich door moeilijke situaties heen worstelen. Die geloven dat ze hun problemen kunnen overwinnen, dat er oplossingen mogelijk zijn.

Geen alternatief

Voetbal is in meerdere opzichten een afspiegeling van de maatschappij. De uitdagingen die ons de laatste jaren bezighouden, worden steevast als problemen benoemd: de migratiecrisis, handelsoorlog, terreurdreiging, war on drugs. Het gaat altijd om crisissen, oorlogen en bedreigingen. Zonder dat we het goed beseffen, dwingt dat ons in een krampachtige houding. Zo verliezen we de creativiteit om oplossingen te vinden en het geloof in een mooie toekomst. There is no alternative is daarvan de climax: bewustzijnsvernauwing tot één enkele oplossing die niemand wil en iedereen pijn doet, maar die toch aanvaard wordt.

Angst is ook een doeltreffend middel om creativiteit en hoop uit te schakelen en bepaalde beleidsdaden als onoverkomelijk voor te stellen, om ze zo door te kunnen drukken. Taalgebruik en metaforen spelen daarin een belangrijke rol. Als je spreekt over een vluchtelingenstroom, dan lokt dat onbewust associaties uit van een stijgend waterpeil, een naderende dijkbreuk en dweilen met de kraan open. Die associaties nestelen zich in ons hoofd en creëren het ‘buikgevoel’. Ferme beleidsdaden klinken daarna even aannemelijk als onoverkomelijk.

Verbeelding

Het antigif tegen angst is hoop. Het geloof dat een mooie toekomst mogelijk is, creëert ruimte en een draagvlak om nieuwe, soms verrassende antwoorden te bedenken op uitdagingen. Het geloof in het eigen kunnen, gebaseerd op de wetenschap dat we in het verleden al grotere uitdagingen opgelost hebben, maakt het mogelijk om uit te gaan van onze sterktes in plaats van onze zwaktes. Het behoedt ons voor het gevoel dat we iets niet onder controle hebben en voedt het vertrouwen dat we de nieuwe antwoorden in de praktijk zullen kunnen omzetten. Het is de kracht van de verbeelding die de toekomst bepaalt.

Als de Rode Duivels erin slagen om de angst en stress te overwinnen en het geloof in zichzelf te voeden, dan staat ons nog een mooi toernooi met creatief en speels voetbal te wachten. Anders loert de verkramping om de hoek, en daar is nog nooit iemand beter van geworden.