Erdogan lijkt alleen almachtig dankzij ultranationalisten
President Erdogan blijft de populairste Turkse politicus. Maar dat de oppositie met lege handen achterblijft, komt alleen door het succes van de ultranationalistische MHPpartij.
BRUSSEL I MHP, de rechtse ultranationalistische partij, doet misschien bij weinigen een belletje rinkelen. Haar onofficiële jeugdvleugel, de ‘Grijze Wolven’, al iets meer. Vanaf de jaren zeventig kwamen die in het nieuws met dreigende retoriek en terreuraanslagen. Maar vandaag is de MHP een klassieke politieke partij in Turkije. Ze heeft regeringservaring, een meer gematigde leider en een achterban die misschien chauvinistisch is, maar niet per se gewelddadig.
In deze verkiezingen kwam MHP samen met de AKP van president Erdogan op. Met 4 tot 6 procent werd ze door peilingen ingeschat als het kleine, zwakke broertje. Maar gisteren overtrof de MHP alle verwachtingen: de partij haalde minstens 11 procent van de stemmen. En dat terwijl ze niet eens echt campagne gevoerd had. De MHP riep de kiezers op om Erdogan te steunen en hield alleen nog gesloten, provinciale meetings. Een enorm contrast met de druk bijgewoonde rally’s van de linksrepublikeinse Muharrem Ince van de CHPpartij.
Niet zo tuk op vriendjespolitiek
Dat de oppositie (de alliantie van CHP, het rechtsnationalistische IYI en de islamitische Saadet Partij) ook in het parlement geen potten kon breken, is alleen te danken aan de MHP. De AKP zelf verloor bij de parlementsverkiezingen zeven procent en heeft geen meerderheid meer.
De ultranationalisten zijn zich alvast bewust van hun nieuwe macht. De leider van de MHP, Devlet Bahceli, waarschuwde meteen dat zijn steun niet onbegrensd is. ‘Als de AKP voor bepaalde projecten niet voldoende zetels heeft, kunnen wij haar steunen. Maar dit is geen coalitie, ik zou het samenwerking noemen.’
Wat de partij concreet wil doen, is onduidelijk. ‘Ze hadden heel weinig gedetailleerde plannen’, zegt Turkijewatcher Dries Lesage. Zelf heeft de partij het over het ‘versterken van de solidariteit en de nationale eenheid’. ‘De MHP staat voor een sterke, redelijk autoritaire staat en gaat voor “Turkije eerst”’, zegt Lesage. ‘Het wil dat Turkije zich vooral op de eigen belangen concentreert. Erdogan oogt misschien almachtig, maar dat is hij absoluut niet. Het zijn de nationalisten die hier enorm versterkt zijn uitgekomen.’
Hoe moeten we dat resultaat verklaren? ‘Ik denk dat veel kiezers wel voor Erdogan als leider zijn, maar niet meer zo tuk op zijn partij, de AKP’, zegt Lesage. ‘Die draagt toch een perceptie van corruptie en vriendjespolitiek met zich mee. Bahceli van de MHP heeft op dat vlak een veel zuiverder imago.’
Analist Guven Sak (Hurriyet) ziet de toekomst van de Turkse democratie zelfs positief in: ‘Een nieuwe periode van coalitieregeringen en ruilhandel is aangebroken. Met sterkere kleine partijen zal het parlement meer levendige discussies krijgen. Erdogan zal dit helemaal niet voorzien hebben met zijn nieuwe grondwet, maar nu is het te laat.’
Water bij de wijn
En wat de Koerdische kwestie betreft, zijn de ultranationalisten traditioneel weinig flexibel. Ze steunden altijd de gewapende strijd tegen de PKK en ontkenden lang dat er zelfs maar een Koerdische kwestie bestond. Lesage sluit toch niet uit dat de partij van de ‘Grijze Wolven’ klaar staat voor een meer pragmatische koers. Want de goede scores van de proKoerdische HDP, onder leiding van Demirtas, maken een politieke onderhandeling prangender.
‘Bahceli heeft eerder al water bij de wijn gedaan, bijvoorbeeld toen hij in de jaren negentig de doodstraf voor de Koerdische PKKleider Öcalan niet liet uitvoeren. Of toen hij, ondanks de kri tiek, een coalitie met islamisten sloot. Fel antiKoerdische Grijze Wolven zijn overgestapt van zijn partij naar de nieuwe partij van Meral Aksener. Ik heb een sprankeltje hoop dat de MHP dus toch kan aansturen op een gesprek over het Koerdische zuidoosten. In de politiek zijn hardliners vaak het best geplaatst om vredesonderhandelingen te beginnen’, zegt Lesage.
Hij geeft ten slotte nog mee dat MHP zeker geen proWesterse partij is. De partij die Erdogan nu in toom houdt, wil een sterk, eigenzinnig Turkije.
‘Erdogan had dit niet voorzien, maar er komt een periode van coalitieregeringen en ruilhandel aan’
GUVEN SAK Columnist Hurriyet
‘Dit is geen coalitie met de AKP, eerder samenwerking’
DEVLET BAHCELI Partijleider MHP