De Turken hebben gesproken: wat nu, EU?
1. Moet de dialoog met Turkije nu worden herzien?
De verkiezingen verliepen niet in de meest vrije omstandigheden, maar waren wel degelijk open. De Koerdische kandidaat Selahattin Demirtas kon zich verkiesbaar stellen vanuit de gevangenis. De officiële verkiezingsresultaten kwamen overeen met die van de oppositiewaarnemers: er is geen sprake van grootscheepse fraude. De EU is misschien ontgoocheld, maar ze kan dit democratische signaal niet opzijschuiven.
Turkije zit bovendien met een paradox. De nieuwe staatsvorm die sinds gisteren geldt (‘executie ve presidentschap’) verwijdert broodnodige checks and balances, maar toch blijft de drang naar de mocratie springlevend, ook bij AKPstemmers. Nooit eerder ga ven zoveel burgers (87,6 procent) hun goedkeuring aan zo’n breed spectrum van politici. Zelden was er zoveel grassrootsengagement om als vrijwilliger stembussen te bewaken of in een hete ramadan periode campagne te voeren. Maximilian Popp, correspondent van Der Spiegel in Turkije: ‘Je kunt niet anders dan buigen voor de miljoenen mensen die ondanks 16 jaar Erdogan, massaarresta ties en propaganda, nog vechten voor de rechtsstaat.’
2. Hoe denken de Turken over de Europese afwijzing?
Demir Murat Seyrek, analist bij de European Foundation for Demo cracy, waarschuwt Europa voor de strategische fiasco’s uit het ver leden. ‘Zelfs proWesterse Turken zijn erg ontgoocheld in de EU en vertrouwen haar niet meer’, zegt hij. Toen Turkije in de eerste jaren van de AKP Europese standaarden overnam, werd het toetredingsproces plots bevroren. ‘Maar die hervormingen waren waardevol, of Turkije nu lid werd of niet. Toen de AKP autoritairder werd, negeerde Europa ons zeven jaar, tot de vluchtelingen kwamen en ze Turkije nodig hadden.’
Ook vindt Seyrek dat de EU te simplistisch denkt over het Turkse krachtenveld. ‘EUlidstaten moeten stoppen met iedereen die de AKP bekritiseert per definitie als goede democraat of bondgenoot te zien. Ze moeten zich openlijk distantiëren van de Gülenisten (beweging die Erdogan verantwoordelijk acht voor de staatsgreep van 2016, red.), de PKK en andere marginale groepen.’
3. Wat is het alternatief?
De EU heeft volgens Seyrek maar één optie: thematische samenwerking met Turkije, met als wortel een visumliberalisering of hervorming van de douaneunie.
En de EU moet rekening houden met veranderende Turkse orientaties, die Erdogan overstijgen. minister van Buitenlandse Zaken Cavusoglu noemde deze verkiezing meteen een overwinning voor ‘de Balkan, Syrië en ZuidOostAzië’. Turkije wil een regionale, leidende diplomatieke speler in de moslimwereld worden. De oppositie wou knippen in het grote diplomatieke budget dat daarbij hoorde. Maar die oppositie heeft verloren.