SCHERP CHRONIQUEUR VAN DE RASSENSCHEIDING
David Goldblatt, de éminence grise van de ZuidAfrikaanse fotografie die gisteren overleed, maakte zijn schrijnendste beelden over de apartheidsjaren onveranderlijk in zwartwit. ‘Je wil de dingen niet verzachten door kleur te gebruiken’, zei hij daarover in NRC. Goldblatt groeide op in het mijnstadje Randfontein, als zoon van een Joodse winkelier. Na het overlijden van zijn vader in 1963 verkocht hij de zaak en begon hij voltijds als fotograaf.
In de traditie van de documentaire fotografie zou hij als een kritisch waarnemer de ZuidAfrikaanse rassenscheiding vastleggen. Goldblatt was niet het type van de fotojournalist die zijn camera richtte hij op de choquerende opstoten van geweld. Zijn standpunt was dat van de chroniqueur van sociale structuren en van de schrijnende kleine kanten van de apartheid: de dagelijkse spanning tussen blank en zwart, arm en rijk, stad en platteland.
Goldblatt daalde mee af in de mijngangen waar zwarte mijnwerkers hun leven riskeerden (Nadine Gordimer schreef er teksten bij). Hij zwierf door de witte middenklassestad Boksburg en volgde de pendelaars van KwaNdebele, in het noordwesten van Pretoria, die acht uur per dag in de bus doorbrachten. Goldblatt zoomde in op het barre land van de Karoo en de NoordKaap, maar evengoed op de ingrijpende veranderingen in de grootsteden. Na de apartheid schakelde hij optimistisch over op kleur, maar na amper tien jaar keerde hij terug naar zwartwit ‘uit boosheid’. Recent besliste hij om zijn archief niet aan de universiteit van Kaapstad te schenken, omdat die na studentenprotest haar eigen kunstcollectie gecensureerd had.
In Europa kreeg Goldblatt pas laat erkenning. In 2002 selecteerde Documenta XI zijn werk, in 2006 kreeg hij de Hasselblad Award. Het Moma schonk hem een retrospectieve, net als het Centre Pompidou in Parijs. Als een kunstenaar zag hij zichzelf niet. Wel als een fotograaf die de complexiteit van de geschiedenis probeerde te vatten, ‘in een dialoog met mezelf en met mijn landgenoten’. David Goldblatt.