De weg naar het Lumumbaplein
Vijftien jaar lang al vraagt de Congolese gemeenschap in Brussel om een Lumambaplein. Een provisoir plein in Elsene kreeg nooit officiële erkenning. Morgen wordt er dan toch eentje ingewijd, op het grondgebied van Brussel.
BRUSSEL I Het was drukker dan gewoonlijk op de gemeenteraad van Brussel, op 23 april. Een aanwezige journalist vroeg zich hardop af wat er aan de hand was, een personeelslid van de gemeente legde hem met een veelzeggende knipoog uit dat het ‘door die Lumumba’ kwam. Die vooravond in april was een eerste hoogtepunt na vijftien jaar lobbywerk door de Congolese gemeenschap in Brus sel. Ze waren met een dertigtal samengepropt in het veel te kleine toeschouwersgedeelte van de raadzaal. Door de doffe hitte en de drukte in de zaal kreeg de stemming voorrang op de andere agendapunten. Een korte toespraak van burgemeester Philippe Close (PS) en een paar goedkeurende interventies van Ecolo en de NVA, en de resolutie werd aangenomen. Het Brusselse gedeelte van het Bolwerksquare – tussen de taxistrook en de ring – wordt vanaf 30 juni – morgen dus – het Lumumbaplein.
‘Ik loop op wolkjes, we zijn hier al vijftien jaar mee bezig’, zegt MireilleTsheusi Robert (36) na afloop. Op haar derde kwam ze vanuit Congo naar België. Ondertussen heeft ze er al een hele carrière als schrijfster en intercultureel bemiddelaarster opzitten. Vandaag is ze de initiatiefneemster van vzw Bamko. Ze is al van in het begin betrokken bij de kwestieLumumbaplein.
‘Sinds 2003 hangen er al bordjes van de “Futur Place Lumumba” in Matongé, hier achter de SintBonifaciuskerk’, vertelt Robert. ‘De gemeente blijft ze telkens verwijderen, waarop wij weer een nieuw bord ophangen. Iedereen heeft zijn reden waarom Lumumba voor hem belangrijk is. Voor mij gaat het om zijn ideologie. Hij is een wereldwijd symbool tegen kolonisatie en onderdrukking. Daarnaast speelt ook zijn onrechtvaardige dood.’
Grote mars
Het duurde nog tot in 2013 voor de activisten de stap naar de gemeente Elsene, waar de CongoleesAfrikaanse wijk Matongé ligt, zetten om een voorstel in te dienen. Helaas met weinig succes. De MR, die al lang sterk staat in Elsene, had niet veel oren naar een Lumumbaplein. Bij de stemming, in 2013, zei toenmalig gemeenteraadslid Assita Kanko dat het plein door de naamswijziging een ‘aantrekkingspool voor geweld’ kon worden. Een ongepaste op merking, volgens andere politici. ‘Het is jammer dat de MR Matongé telkens aan geweld linkt’, zei de toenmalige burgemeester Willy Decourty (PS).
Ook Kalvin Soiresse Njall was erbij, die 23ste april. Hij steunde het initiatief met zijn organisatie Collective Mémoire Coloniale. ‘In 2011 organiseerden we in Brussel een grote mars om vijftig jaar onafhankelijkheid te vieren. Maar het was die eerste aanvraag voor het Lumumbaplein aan de SintBonifaciuskerk en de daaropvolgende afwijzing die ons verzet in een hogere versnelling heeft gebracht.’
Soiresse Njall (35) is sinds 2004 in België, nadat hij zijn thuisland Togo moest ontvluchten. Hij geeft les sociale wetenschappen in het secundair onderwijs. Hij, Robert en anderen hebben na de eerste teleurstellingen in 2013 niet stilgezeten. Samen met andere orga
‘Voor mij is Lumumba een wereldwijd symbool tegen kolonisatie en onderdrukking’ MIREILLETSHEUSI ROBERT Vzw Bamko
‘We praten met iedereen, niet alleen met Afrikanen, over het belang van ons gedeelde verleden’
KALVIN SOIRESSE NJALL Leerkracht sociale wetenschappen
nisaties zijn er talrijke acties, artistieke interventies en debatten georganiseerd. Robert trekt bijvoorbeeld al sinds januari rond in Brussel met een ‘reizend Lumumbaplein’, compleet met standbeeld van de Congolese vrijheidsstrijder. Daarnaast komen de activisten en organisatoren minstens twee keer per jaar samen. Eén keer om de moord op Lumumba te herdenken, op 17 februari, en één keer op 30 juni, om de onafhankelijkheid van Congo te vieren.
Belgisch compromis
Na al die jaren proberen via Elsene zijn ze er nu eindelijk uit, dankzij de gemeente Brussel. Er komt een Lumumbaplein in Brussel, net op de grens met Matongé. Robert is opgelucht. Jarenlang stuitte de vraag om een monument voor Lumumba in Matongé op een harde ‘nee’ van het gemeentebestuur en MRburgemeester Dominique Dufourny. Ook tijdens de stemming in de Brusselse gemeenteraad waarde de schaduw van de MR rond. Bevoegd MRschepen Geoffroy Coomans de Brachène was opvallend afwezig. Iemand fluisterde dat dit zeker niet zijn gewoonte is. Enkele jaren geleden wou die schepen nog een avond organiseren over de architecturale verdiensten van Leopold II. De avond werd na luid protest geannuleerd. Schepen Zoubida Jellab (Ecolo), die in eerste instantie verantwoordelijk is voor het nieuwe plein, maakt er zich niet druk over. ‘We zullen zien wie er is op de viering, morgen. België creëert zijn verhaal met de mensen die komen opdagen. Uit de politiek of het middenveld, het zijn de mensen die bereid zijn om te praten over onze gemeenschappelijke geschiedenis die ze zullen schrijven. We hebben geluisterd naar de gemeenschap en daar iets mee gedaan, dat is onze job.’
Het ‘compromis à la belge’ heeft niet alle activisten kunnen plezieren. Philip Buyck – die de eerste aanvraag in 2013 had ingediend bij Elsene – steekt zijn misprijzen niet onder stoelen of banken. ‘Wat zichtbaarheid betreft, is het fantastisch, een Lumumbaplein schuin tegenover het standbeeld van Leopold II. Maar ik heb de indruk dat de organisaties zich, zo vlak voor de verkiezingen, laten gebruiken om het Afrikaanse electoraat aan te trekken. Ik ga na de viering, morgen, met de ingewijden een glas drinken aan de Futur Place Lumumba achter de kerk. Tegen dan zal het de oude Lumumbaplaats zijn.’
Gedeeld verleden
Soiresse Njall ziet het anders: ‘We hebben hetzelfde doel, we ge bruiken gewoon andere middelen. We wilden onze politieke macht voor de verkiezingen gebruiken om zaken gedaan te krijgen. Wie weet wie er over een paar maanden de macht heeft?’
De komst van het Belgische Lumumbaplein in Brussel valt samen met een bredere beeldenstorm rond kolonisatie en slavernij, ook in bijvoorbeeld de zuidelijke staten van de VS en ZuidAfrika. De CongoleesBelgische activisten zetten zich ook actief in voor een completere vertelling van de Belgische koloniale geschiedenis, ook in het straatbeeld. Soiresse Njall: ‘We praten met iedereen, niet alleen met Afrikanen, over het belang van ons gedeelde verleden.’
Dat het Lumumbaplein er komt op de verjaardag van de Congolese onafhankelijkheid, is een kers op de spreekwoordelijke taart.