Recht op abortus staat op de helling
Anthony Kennedy was de spelverdeler tussen het conservatieve en progressieve blok in het Hooggerechtshof. De strijd om zijn vervanging zal hevig zijn.
EVITA NEEFS
BRUSSEL I Anthony Kennedy, die in juli 82 jaar wordt, gaat na dertig jaar met pensioen als opperrechter. Zijn vertrek kan een ideologische aardverschuiving in het Hof – en dus in de Amerikaanse samenleving – teweegbrengen. Zo breed en diep strekt de invloed van de negen leden van de Supreme Court. Elke kwestie die de Amerikanen verdeelt, komt uiteindelijk bij hen terecht (zie in
zet). Het zijn de echte machthebbers in de VS.
Als door de komst van een nieuwe opperrechter de meerderheid kantelt, staan alle vorige arresten weer op het spel. De inzet van een benoeming kan dus moeilijk groter zijn. De strijd ontbrandde dan ook meteen nadat het nieuws van Kennedy’s vertrek bekend was geraakt.
Het is de president die de rechters van het Supreme Court benoemt, maar het is de Senaat die de benoeming moet goedkeuren. En de Democraten zijn niet van plan zich goedschiks neer te leggen bij de keuze van een rechter die hen niet bevalt. Fractieleider Chuck Schumer liet meteen weten dat de stemming moet worden uitgesteld tot na de verkiezingen van november, net zoals de Republikeinen met president Obama hebben gedaan. Trumps partijgenoten willen de stemming in de Senaat al in de herfst doordrukken.
Trump publiceerde een lijst van 25 kandidaten waaruit hij zal kiezen. ‘Sommigen van hen zijn eminente namen’, verzekerde hij.
Kennedy was niet verplicht zijn toga aan de haak te hangen – opperrechters zijn voor het leven aangesteld. Ingewijden vermoeden dat hij het moment gunstig achtte omdat hij er vertrouwen in heeft dat de president de juiste keuze zal maken. Trumps eerste benoeming, Neil Gorsuch, was ooit nog Kennedy’s klerk geweest.
Al valt het niet altijd uit zoals een president had gehoopt. Rech ters van het Hooggerechtshof zijn wel politiek benoemd, maar geen pionnen van de president die hen aanstelde. Kennedy zelf is daarvan een sprekend voorbeeld.
Hij werd in 1988 door de Republikeinse president Ronald Reagan benoemd. Heel vaak was zijn stem de doorslaggevende, zeker in het huidige Hof waarin het conservatieve en progressieve blok even sterk zijn. De meeste beslissingen worden dan ook al jaren met een meerderheid van vijf tegen vier genomen.
Kennedy stemde meestal met de conservatieven. Dat was deze week nog het geval toen het Hof het inreisverbod voor burgers uit moslimlanden bekrachtigde en
De sociaal conservatieve achterban van Trump laat er geen twijfel over bestaan dat hij zijn kans schoon ziet om een einde te maken aan de mogelijkheid tot zwangerschapsafbreking
het recht van de ambtenarenbonden aan banden legde om een bijdrage te innen van nietleden. Hij steunde de opsluiting van illegale immigranten en het recht op wapenbezit.
Ondermijning
Een van de meest verstrekkende conservatieve stemmen die Kennedy uitbracht, is wellicht deze in Citizens United v. Federal
Election Commission, die vrijwel alle beperkingen op de financiering van verkiezingscampagnes opdoekte. Die uitspraak zette de weg open voor de ondermijning van de democratie door kapitaalkrachtige groepen en individuen.
Vermoedelijk zal er op geen van deze terreinen veel veranderen als president Trump Kennedy vervangt door een rasechte conservatief.
Op ethische kwesties zal de impact des te groter zijn. Als het over abortus of LGBTrechten ging, stond Kennedy meestal aan de kant van de progressieven.
Het recht op abortus dateert uit 1973. In de zaak Roe v. Wade noemde het Hof zwangerschapsafbreking een grondwettelijk recht en beperkte het in ruime mate de vrijheid van de deelstaten om abortus te reguleren of te verbieden (alleen vanaf het tweede trimester). De uitspraak is altijd uiterst omstreden geweest, niet alleen vanuit moreel standpunt, ook vanuit juridisch oogpunt, vanwege de bijzonder ruime interpretatie die het Hof aan de grondwet – meer bepaald aan het recht op privacy – gaf.
In 1973 werd het recht op abortus gesteund door zeven rechters tegen twee. In de loop der jaren is dat verveld tot vijf tegen vier, waarbij Kennedy zich bij de meerderheid schaarde, al gaf hij aan dat hij openstond voor bepaalde beperkingen van dat recht.
Roe v. Wade zal allicht niet meteen voor de bijl gaan. Maar de sociaal conservatieve achterban van Trump laat er geen twijfel over bestaan dat hij zijn kans schoon ziet om een einde te maken aan de mogelijkheid tot zwangerschapsafbreking. Wellicht wordt het recht arrest na arrest verder uitgehold.
Man en vrouw
De voorstanders van het keuzerecht van de vrouw hebben dus reden tot ongerustheid. Net als de holebi’s. Op het vlak van LGBTrechten was Kennedy’s invloed het grootst. Hij was de auteur van verscheidene arresten waarmee het Hooggerechtshof holebi’s sinds 1996 stapsgewijs gelijke rechten waarborgde. In 2013 schreef hij de verantwoording voor het annuleren van de Defense
of Marriage Act die het huwelijk voorbehield voor een man en een vrouw. Dat gebeurde met vijf stemmen tegen vier. Twee jaar later keurde het Hof alweer met vijf stemmen tegen vier, in de zaak
Obergefell v. Hodges, het holebihuwelijk goed. Ook toen pende Kennedy de opinie van de meerderheid.
Soms zijn rechters lastige vrijbuiters die de president aan wie ze hun baan te danken hebben, teleurstellen. Dat neemt niet weg dat de strijd om Kennedy’s opvolging bits en bitter zal zijn. Dat staat buiten kijf.
De vacature werd meteen de inzet van de verkiezingen in november