Lenige landschappen
Van lieflijke Leietaferelen naar bosbranden op Tenerife en mythische IJslandse rotsformaties: voor de Biënnale van de Schilderkunst is dat maar een kleine stap. Drie musea offreren deze zomer een fascinerende waaier aan natuurimpressies.
Drie kleine maar idyllisch gelegen musea bundelen opnieuw hun krachten voor de Biënnale van de Schilderkunst. Het Museum DhondtDhaenens (MDD), het Raveelmuseum en het Museum van Deinze en de Leiestreek (Mudel) kozen voor een breed en aanlokkelijk thema: het landschap. Je krijgt een overzicht van de vertrouwde Leieschilders tot de kritische en veelgelaagde natuurbeelden van vandaag.
De accenten van de drie musea zijn mooi complementair. Mudel trekt een spoor van het schilderen en plein air naar de actuele, ecologische blik. Het Raveelmuseum focust op de abstractie in het landschap, van Felix De Boeck tot de aboriginals. En MDD schuift twee sleutelfiguren naar voren met diametraal tegenovergestelde schildertechnieken: de doordachte composities en gladde verftextuur van Valerius De Saedeleer, tegenover de robuuste toetsen van Permeke. Het zijn twee relevante pistes waar de landschapsschilderkunst zich vandaag kan aan spiegelen.
De man aan het venster
Het Raveelmuseum heeft de langste lijst met kunstenaars. Het is de enige plek in het parcours waar vrouwen niet in de meerderheid zijn. De presentatie begint fors, met twee kloeke Permekes tegenover een Zonsondergang in Finistère van Stijn Cole: een marinedrieluik als een analyse van licht en kleur. Een apart ensemble is gewijd aan vroege werkjes van Raveel waar zijn beeldtaal nog niet echt in doorbreekt, met Georges Lemmen en Jean Brusselmans als referenties.
Daarna breekt de tentoonstelling open in een waaier van stijlen. De IJslandse rotsformaties van Jóhannes Kjarval hangen naast weelderige bosgezichten van Franz Courtens waar het licht overdonderend binnentuimelt. Onopvallend in een vitrine: een verstilde reeks werken op papier van Raoul De Keyser – de man aan het venster, voor wie landschappen allesbepalend waren. Het zijn evenveel aanzetten tot het abstraheren en temmen van de natuur. Verder in het parcours duikt het landschap op als patchwork: in aboriginalkunst uit de collectie van de halve Australiër Danny Matthys, in de landkaarten van Congo waarin Damien De Lepeleire de economische uitbuiting in een hevig kleurenpalet uitvergroot. Plus ou moins Congo, heeft hij erbij genoteerd.
Een verrassing is het intieme, titelloze doek van Jana Cordenier, met borduurwerk achter gaas. Het lijkt op vederlichte verftoetsen en roept de frivole kleur
‘Ik ben bespuwd geweest, overgoten met bier, ik heb sleutels naar mijn hoofd gekregen en ze hebben met katapulten knikkers naar mij geschoten’ SAM GOORIS vertelde op Qmusic waarom hij niet meer optreedt voor studenten. ‘En dat worden dan later onze verplegers, rechters, dokters en advocaten.’
wandelingen van Cy Twombly op. Vlakbij stralen twee Ensortjes eenzelfde etherische sfeer uit.
Ook MDD vertrekt vanuit de eigen collectie, aangevuld met mooie bruiklenen. De klemtoon ligt hier op het maakproces, hoe kunstenaars omgaan met het medium. Wat opvalt zijn de mooie parallellen en uitgezette lijnen. Van Permeke is het een kleine stap naar de materieschilderkunst van Karel Dierickx. Van fijnschilder Valerius De Saedeleer kom je moeiteloos uit bij de pastels van Nicolas Party, een ster in wording die een klassiek genre als landschapsschilderkunst herdenkt vanuit zijn grafische, digitale blik. Of kijk naar de desolate stadslandschappen langs de Californische kust die Glen Rubsamen hier presenteert: het avondlicht in dégradé, elk tafereel her
leid tot zijn essentie van palmbo men en slanke verkeerslichten.
Een ontdekking zijn de mysterieuze schilderijen van AnnaEva Bergman, de vrouw van Hans Hartung. Je voelt in haar strakke, abstracte werken het licht van de Noorse fjorden. Het spirituele en het kosmische is binnengedrongen in deze landschappen, waarin vooral het motief van de horizon en de klif sterk aangezet is.
Ook in films van Doug Aitkin, Enrique Ramirez en Meggy Rustamova komen verontrustende landschappen spoken, maar hier duiken de mens en zijn verhalen erin op. Cis Bierinckx, curator van het videoluik, snijdt thema’s aan als ecologie en industrieel verval. Het is evengoed een rode draad in de presentatie bij Mudel. Het vereren en sacraliseren van het pittoreske landschap, zoals we dat vinden bij verschillende generaties Leieschilders, vindt een tegenwicht in grimmige kunst die de natuurverloedering aanklaagt. De vervuilende olie en de erosie die toeristen op Tenerife veroorzaken bijvoorbeeld, in een iets te nadrukkelijke installatie van Nayra Martin Reyes. Maar ook subtieler in het werk van Raquel Maulwurf, dat altijd iets dubbels heeft. Vuurwerk verwijst bij haar naar een bombardement, houtskoolvegen naar de verwoestende kracht van de oceaan.
Mudel brengt mooie ensembles samen, verspreid over het hele museum. Je vindt er een minipaneeltje van Francis Alÿs en monumentale uitsneden uit de fictieve atlas van Wim Delvoye. De speelse bergzichten van Saar De Buysere en de beweeglijke beelden van Greet Van Autgaerden scherpen onze waarneming. Verstrooid over het parcours krijgen de schilderijen van Xavier De Cock en Emile Claus een vedetterol. De pleinairist De Cock schilderde als eerste live de Leiestreek, met romantisering en enscenering als doorzichtige trucs. De luminist Claus vatte het magische licht op een ongerept hoekje als de Maaigemdijk in Astene, maar ook het harde leven van boeren die leefden op het stugge ritme van de natuur.
Het rijke aanbod en de wisselende kijk op natuurimpressies maakt van deze Biënnale een topeditie. Ook te savoureren per fiets, al pendelend van museum naar museum. Het landschap krijg je er dan gratis bij.
Biënnale van de schilderkunst. MDD Deurle, Raveelmuseum in Machelen en Mudel in Deinze, van 1/7 tot 30/9.
Op 18/8 is er een remake van een actie van Raveel. Hij voer in 1971 van Machelen tot Afsnee met een vlot, uit protest tegen de rechttrekking van de Leie.
Het vereren van het pittoreske landschap, zoals de Leieschilders doen, vindt een tegenwicht in grimmige kunst die de natuurverloedering aanklaagt
¨¨¨¨è