De aard van het beestje
De mens is een intrigerende soort. De ene keer lief en behulpzaam, de andere keer wreed en agressief. Een bioloog legt uit hoe dat komt.
De Amerikaanse gedragsbioloog en neuroloog Robert Sapolsky bestudeerde dertig jaar lang een groep wilde bavianen in Kenya. Hij observeerde hun gedrag, nam bloedstalen en kon zo zien hoe hun stresshormonen fluctueerden op het ritme van hun gedragingen en relaties. Als in de regio een safarikamp wordt opgetrokken gebeurt er iets opmerkelijks bij een bavianentroep vlakbij. Terwijl de apen anders vroeg opstaan om kilometers ver te foerageren, slapen ze nu uit in de bomen rond de vuilnisbelt wachtend op de dagelijks lading overschotjes pasta, worst, pudding en friet. Dat resulteert in welvaartsziekten zoals obesitas, suikerziekte, hart en vaatziekten. Dat verhaal vertelde Sapolsky al in zijn Waarom zebra’s geen maagzweren krijgen en dat krijgt in Behave een staart. Zijn eigen troep bavianen die wat verderleeft, krijgt weet van de voedselbron. Dagelijks trekken een handvol ondernemende mannetjes naar de plaats des overvloeds. Het zijn de lefgozers die de tocht wagen want ze moeten zich meten met die van de stortplaats. Dan komen door een onvoorzichtige kok met tuberculose besmette vleesresten in de bavianenschapraai terecht. Tuberculose is uiterst dodelijk voor bavianen en de lokale troep sterft uit, net als de bezoekende mannetjes van de Sapolskygroep.
Het strafste komt nu. Bavianen zijn een redelijk gewelddadige soort waarvan de mannetjes zich afreageren op apen lager in de pikorde, zeker ook op de vrouwtjes. Doordat de vechtersbazen weg zijn en de verhouding vrouwtjes/mannetjes nu twee op één is, verandert de sociale cultuur van de groep. Het gaat er vredelievender aan toe, er wordt minder gevochten en meer gevlooid – zelfs door volwassen mannetjes onderling, ongezien bij bavianen. De hiërarchische verhoudingen blijven maar de stressniveaus dalen en het aantal agressieve contacten neemt af.
Experiment
Robert Sapolsky Behave. The biology of humans at our best and worst. Bodley Head, 790 blz., 13,99 € zijn studieobject en komt pas zes jaar later terug om zijn bavianen te tonen aan zijn toekomstige vrouw. Ondertussen is de troep versterkt met mannetjes uit andere troepen. Zo gaat dat bij bavianen: vrouwtjes blijven en adolescente jongens moeten elders hun geluk zoeken. Die ingeweken mannen bleken zich helemaal volgens de nieuwe en ongewone sociale normen van deze groep te gedragen. Zij werden dan ook opgevangen door uitzonderlijk relaxte bavianenvrouwtjes. Terwijl het anders minstens twee maanden duurt voor nieuwelingen door de vrouwen gevlooid worden, gebeurt dat nu al na enkele dagen. In de zachtaardige groepscultuur worden van nature gewelddadige jonge bavianen vanzelf goedaardiger, leggen gemakkelijker contacten en laten zich niet zo snel ophitsen.
Het verhaal van dit opmerkelijke experiment komt op het einde van Sapolsky’s bijna achthonderd pagina’s tellende boek over het menselijke gedrag en vat als in een Griekse tragedie zijn centrale inzicht samen. Elk individu, of het nu een baviaan is of een mens, zit op het biologische kruispunt tussen genen, neuronen en hormonen aan de ene kant en cultuur, ecologische omstandigheden en evolutie Ook bavianen zitten op een kruispunt tussen genen en hormonen aan de ene kant en cultuur en evolutie aan de andere. aan de andere. Hij heeft die achthonderd pagina’s, die soms technisch maar altijd vlot geschreven zijn (en voorzien van honderden vaak grappige voetnoten), nodig om de complexiteit van het menselijke gedrag te laten zien.
Minder geweld
Sapolsky levert een verhelderende safari door de biologie van agressie, generositeit en moraliteit en werpt helder licht op vrije wil, rechtspraak, straf en boete, oorlog en vrede, radicalisme en verbon
De omgeving heeft een directe impact op het brein
denheid. We hebben niet alleen de mogelijkheid tot geweld, haat en afkeer geërfd van onze voorouders, maar ook geweldloosheid, verzoening en begrip. Die zitten in ons biologisch systeem ingebakken, gecultiveerd door de culturele context.
De omgeving heeft een directe