Raspolitica als bruggenbouwer?
Met Femke Halsema krijgt Amsterdam een omstreden burgemeester. Politiek en intel lectueel vernuft heeft ze genoeg, maar kan ze wel besturen?
BRUSSEL I ‘Het is een fantastisch avontuur geweest, maar ik ben er klaar mee. Je moet het niet proberen te herhalen, dan wordt het toch altijd minder.’
We schrijven april 2016. Femke Halsema heeft net haar politieke memoires gepubliceerd. Daarin is ze kraakhelder: de politiek is een definitief afgesloten hoofdstuk. Ze is dan al zes jaar weg uit Den Haag en ze heeft totaal geen heimwee. ‘Ik heb geen enkele ambitie om terug te keren’, zegt de voormali ge fractievoorzitster van GroenLinks aan De Standaard.
Maar zeg nooit ‘nooit’ in de politiek. Halsema is woensdagavond door de gemeenteraad van Amsterdam voorgedragen om burgemeester te worden. Helemaal verrassend is dat niet. Haar naam circuleerde al langer, maar ze riep ook veel weerstand op. Dat bleek ook tijdens de beraadslaging achter gesloten deuren. Die duurde erg lang en nadien deed een aantal raadsleden van de rech terzijde weinig moeite om de ontgoocheling te verbergen.
De hele procedure was ook geen voorbeeld van goed bestuur. Omdat er aanvanke lijk te weinig ‘goede’ kandidaten waren, moest de vacature een tweede keer geopend worden.
Politieke geschiedenis
Halsema schrijft in elk geval politieke geschiedenis. Ze wordt de eerste vrouw die het tot burgemeester van de hoofdstad schopt. Het is ook de eerste keer sinds de Tweede Wereldoorlog dat Amsterdam een burgemeester krijgt die niet uit de PvdA komt. Maar dat de hoofdstad nu een groene politica krijgt, is logisch. Amsterdam is geen rood bolwerk meer. In 2014 werd het linksliberale D66 de grootste partij, en dit jaar nam GroenLinks de fakkel over.
Toch zal Halsema het niet makkelijk hebben om even populair te worden als haar voorganger, Eberhard van der Laan. Die stierf vorig jaar aan longkanker. Zijn dood dompelde heel Amsterdam in diepe rouw. Van der Laan was uitgegroeid tot een echte burgervader die door iedereen werd gerespecteerd.
Halsema heeft een heel andere uitstraling dan de warme Van der Laan. Zij is een scherpe denker en debater, maar ze wordt ook gezien als koel en afstandelijk, en veel te links. 7.500 Amsterdammers hebben al een petitie ondertekend om haar uit het stadhuis te houden. ‘Haar grootste uitdaging wordt om de stad te laten zien dat zij niet langer de slimste politica van het Binnenhof is, maar een bestuurder die boven de partijen staat’, schrijft Het Parool, de krant van Amsterdam.
In een korte reactie op haar website schrijft ze dat ze zich ‘met alles wat ik kan bieden’ zal inzetten ‘om burgemeester van alle Amsterdammers te zijn’. Eenvoudig wordt dat niet: er lopen kloven tussen de rijke, hoogopgeleide elite in het centrum en de arme stadsdelen als in het noorden en zuidoosten.
Maar ze start met nog een handicap. Hoewel ze het klappen van de politieke zweep heel goed kent, heeft ze nauwelijks bestuurservaring. Als politica zat ze alleen in het parlement. Een uitvoerend mandaat heeft ze nooit opgenomen. Twee jaar geleden zei ze daarover: ‘Ik heb mezelf altijd beschouwd als behorende tot de tegenmacht. De controle van de macht vind ik nog altijd waardevoller.’
Ook nadat ze de politiek vaarwel had gezegd, bouwde ze geen carrière op als bestuurder. Ze ging boeken schrijven, tvprogramma’s maken en lesgeven aan de universiteit. Bestuurswerk was parttime. Haar belangrijkste functie was voorzitter van de raad van commissarissen bij uitgeverij WPG, een bedrijf dat door een diepe crisis ging.
Buitengewoon kritisch
‘De meningen over haar functioneren daar zijn erg verdeeld’, zegt NRCjournalist Thijs Niemantsverdriet. ‘De een prijst haar creativiteit en engagement, maar anderen zijn buitengewoon kritisch over haar leiderschap. Kern van de kritiek: Halsema had steviger moeten ingrijpen toen WPG in zwaar weer belandde. Als je zo’n betrekkelijk klein bedrijf niet eens behoorlijk kunt managen, hoe kun je dan burgemeester van Amsterdam worden?’
Halsema is de eerste vrouw die het tot burgemeester van de hoofdstad schopt