De gevaarlijke metamorfosevan de CSU

Horst Seehofer raakt steeds meer geïsoleerd in Duitsland. HERIBERT PRANTL ziet dat de partijleider die meer controle aan de grenzen wil, de controle over zichzelf verliest.

Bij de deelstaatverkiezingen van 2008 verloor de CSU 17,3 procent. Vandaag, tien jaar later, verliest de partij nog veel meer: het respect van de mensen. Met zijn halfbakken dreigingen met ontslag en op de zenuwen werkende arrogantie maakt voorzitter Horst Seehofer zich tot mikpunt van spot. Ook Markus Söder, Alexander Dobrindt en co. maken zich met hun leeg gekwek belachelijk. Het land is getuige van de ondergang van een partij die sinds tientallen jaren de dingen stevig aanstuwt, en niet alleen in Beieren.

Duitsland kent economische welvaart. Eigenlijk gaat het goed in het land, mocht er niet die merkwaardige en gevaarlijke metamorfose van de CSU zijn. In haar fractie in het parlement heeft ze met Dobrindt een delegatieleider die een conservatieve revolutie bepleit. Ze heeft een stuurgroep die de aansluiting bij rechtspopulistische bewegingen in Europa in goede banen wil leiden en de val van de bondskanselier een groot succes zou vinden.

Criminele middelen

In een tijd waarin Europa een sterk, goed bestuurd Duitsland nodig heeft, in een tijd van grote politieke turbulenties in het buitenland, in een tijd waarin een nieuwe wereldorde gestalte krijgt, zoekt de CSU het kleine vierkant op van de deelstaat en de verkiezingscampagne. Ze gijzelt niet alleen de hele republiek maar ook Europa. De CSU laat zich door de AfD opjagen tot buitensporigheden waartoe een ernstige partij zich niet mag laten verleiden. De laatste keer dat dat gebeurde, was zestig jaar geleden, toen de CSU zich wilde verdedigen tegen de Bayernpartei, die destijds ongeveer even sterk was als vandaag de AfD in Beieren.

De middelen die de CSU indertijd tegen de Bayernpartei gebruikte, waren crimineel. De middelen die ze vandaag gebruikt, zijn onverantwoordelijk. Het heeft politici een halfjaar gekost om een goede Duitse regering op poten te zetten. Nu lijkt de

CSU er alles aan te doen om ze binnen een halfjaar te ontmantelen. Iemand mag Horst Seehofer, die ook minister van Binnenlandse Zaken is, gerust aan zijn eedaflegging herinneren. De eed die hij zwoer, gold voor het land, niet voor de CSU.

Politieke moord

Nooit eerder in haar geschiedenis was de CSU tegelijk zo bang en zo pretentieus. Binnen de regering heeft ze altijd graag oppositie gevoerd. Maar deze keer is het geen spel meer, maar bloedserieus. Op een groot podium begaan de CSUleiders een politieke moord op Angela Merkel. En het publiek kijkt met verbijstering toe hoe een partij die er altijd prat op is gegaan een staatspartij te zijn, zich nu van staat en samenleving niets aantrekt. Zelfs zij die het met Seehofer eens zijn over zijn grenzenbeleid, kijken met afgrijzen naar een partijleider die meer controle aan de gren zen wil, maar geen controle over zichzelf heeft.

Zijn verbittering over het verlies van het presidentschap van Beieren en zijn haat tegen Söder werkt Seehofer nu uit op Merkel. Maar met zijn woede vernietigt hij zijn levenswerk. In plaats van geraffineerde politicus zullen mensen zich de rabiate anti Merkel Seehofer herinneren. Tien jaar geleden gaf Seehofer de CSU de trots terug die ze verloren had na de grote verkiezingsnederlaag. Nu heeft hij ze weer afgenomen. Je kunt je afvragen of Seehofer zich voor iemands kar laat spannen om van de CSU een andere partij te maken: een partij die niet BeiersEuropees, maar nationalistisch is. Maar dat soort van metamorfose is geen beslissing die een om de macht strijdende kliek zomaar kan nemen.

De leider zwalpt

Voor de CSU zijn dit de elementaire vragen: moet ze de coalitie in Berlijn voortzetten? Moet ze de parlementaire fractie met de CDU opblazen? Moet ze haar eigen weg gaan, helemaal los van de CDU? Dat moeten Seehofer, Söder, Dobrindt en co. niet beslissen. Daarover beslissen kan alleen de grote kracht die de CSU nog steeds heeft: burgemeesters, bestuurders van een verbond van gemeenten, stads en gemeentebesturen. Ze bestaat uit de vele mensen die bekommerd zijn om de partij, uit de mensen die deze CSU in haar verscheidenheid vertegenwoordigt, niet in haar eenzijdigheid. De kracht van de CSU is haar basis. Dat wil dus zeggen: een apart partijcongres moet daarover beslissen. En ook over de nieuwe baas moet iedereen meebeslissen. Waarom? Als het om het geheel gaat, moet ook het geheel beslissen. En voor de CSU gaat het op dit moment om het geheel.

Daar hoort ook de vraag bij of de CSU werkelijk dichter bij een autocraat als Viktor Orban moet staan dan bij Angela Merkel. De laatste tijd heeft Seehofer de premier van Hongarije vaker in het heiligdom van de partij ontvangen dan de bazin van zijn zusterpartij. De leider van de partij zwalpt, de koers zwalpt. Het lijkt alsof de CSUleiding het noorden kwijt is. Wat moet een partij dan doen? Moet ze toekijken hoe de Unie voort afbrokkelt? Moet ze toekijken hoe de leiding Italiaanse toestanden Duitsland laat binnensijpelen?

De CSU staat er ook zo godverlaten bij omdat ze de leden niet heeft willen raadplegen over de machtsstrijd tussen Söder en Seehofer. Sindsdien is de sfeer er alleen maar giftiger op geworden. Hoe hij de zaken kan ontgiften? Door een beroep te doen op de basis, en dus door een rondvraag bij de leden te doen. Dat brengt duidelijkheid.

Nooit eerder in haar geschiedenis was de CSU tegelijk zo bang en zo pretentieus