De echte crisis voltrekt zich op zee Malta houdt nu ook verkenningsvliegtuigje ngo aan de grond
Het aantal vluchtelingen dat verdrinkt in de Middellandse Zee, stijgt de jongste weken dramatisch. Een gevolg van de harde Italiaanse regeringslijn die ngo’s – soms letterlijk – aan de ketting legt?
BRUSSEL I ‘Geen woorden. Alleen schaamte voor ons allemaal omdat we nog altijd niet in staat zijn om mensenlevens op de eerste plaats te zetten.’ Dat tweette Eugenio Ambrosi, de regionale directeur voor Europa van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM), nadat vrijdag meer dan honderd migranten voor de Libische kust waren verdronken. Op de foto die de wereld rondging: drie Libische reddingswerkers die elk een peuter in hun armen houden.
Terwijl de Europese leiders een vaag akkoord sloten om de migratie naar Europa tegen te houden, konden slechts veertien opvarenden van de schipbreuk worden gered. De dag nadien kwamen nog eens minstens evenveel migranten om in een poging om de Middellandse Zee over te steken.
Hoewel er dit jaar tien keer minder vluchtelingen en migranten vanuit Libië naar Italië en Europa komen in vergelijking met de jaren daarvoor, is de humanitaire crisis op zee weer groter dan ooit. Vooral de jongste weken stijgt het aantal verdrinkingen dramatisch. ‘In de tien maanden tussen juli 2017 en mei 2018 stierven 1.071 migranten op de zeeroute uit Libië’, zegt Matteo Villa van de denktank ISPI. ‘Sinds begin juni zijn 565 migranten tussen Libië en Italië verdronken. Het aantal doden in één maand tijd ligt daarmee weer even hoog als een jaar geleden, toen de migratiestroom vanaf juli plots afnam.’
Is de nieuwe humanitaire crisis het rechtstreekse gevolg van de harde lijn van de Italiaanse regering en minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini, die begin juni aantrad? De ngo’s zeggen van wel. Ze zijn dit jaar goed voor ongeveer 40 procent van het aantal reddingen op zee, en hebben daarmee een belangrijk aandeel in de zoek en reddingsoperaties die vanuit Rome worden gecoördineerd. Dat aandeel is de voorbije jaren alleen maar toegenomen. Maar op dit moment is er geen en kele ngo meer voor de Libische kust actief, omdat het voor hen bijna onmogelijk is geworden nog te werken nu Italië zijn havens voor hen heeft gesloten.
Italië en Malta lijken de ngo’s zelfs te willen beletten om nog uit te varen. Nadat de Lifeline vorige week met meer dan tweehonderd migranten aan boord uitzonderlijk de toestemming had gekregen om in Malta aan te meren, werd de boot (van een Duitse ngo) aan de ketting gelegd. Maandag moest de kapitein voor de rechter verschijnen op verdenking van obstructie van de Libische kustwacht. De Sea Watch III, ook van een Duitse ngo, ligt al sinds zondag in de haven van Valletta geblokkeerd. De redenen zijn voor de ngo’s onduidelijk.
Een andere verklaring voor de alarmerende stijging van het aantal verdrinkingsdoden is volgens Villa (ISPI) ook dat commerciële schepen mogelijk terughoudender zijn geworden om tussenbeide te komen. Als zij geredde migranten niet snel naar een haven kunnen brengen, is dat voor die rederijen een financieel verlies.
Tot slot is ook de Libische kustwacht onderbemand en nog altijd niet goed genoeg uitgerust. Die redt wel meer en meer bootvluchtelingen. In juni is zelfs een historisch kantelpunt bereikt: voor het eerst zijn meer bootvluchtelingen door de Libiërs opgepikt en terug naar Libië gebracht dan dat er bootvluchtelingen door andere schepen zijn gered en naar Italië zijn gebracht. Een jaar terug werden nog bijna negen op de tien bootvluchtelingen in Italië aan land gebracht.
Begin deze week kondigde de Italiaanse minister van Transport, Danilo Toninelli, aan dat Italië twaalf extra boten aan de Libische kustwacht zal geven. Tien boten komen uit de vloot van de Italiaanse kustwacht. Vorig jaar kreeg Libië ook al vier patrouilleboten. Het doel is duidelijk: Italië wil dat Libië alle vertrekkende migranten en vluchtelingen tegenhoudt.
‘Tussen juli 2017 en mei 2018 stierven 1.071 migranten op de zeeroute uit Libië. Sinds begin juni zijn 565 migranten verdronken tussen Libië en Italië’
MATTEO SILVA
Denktank ISPI
In juni heeft de Libische kustwacht voor het eerst meer bootvluchtelingen opgepikt dan er door andere schepen zijn gered en naar Italië gebracht
Niet alleen de reddingsboten van ngo’s worden aan de ketting gelegd. Gisteren hield Malta ook een verkenningsvliegtuig van de Duitse ngo Sea Watch aan de grond. Dat vliegtuigje, de Moonbird, wordt ingezet om rubberbootjes tijdig te spotten.
‘Vanaf nu worden verkenningsvluchten in het zoekgebied ten noorden van de Libische kust onmogelijk’, zegt Sea Watch. ‘Meer dan 1.000 mensen zouden verdronken zijn als de crew van de Moonbird hun bootje niet zou hebben gespot.’
Ook Artsen Zonder Grenzen, dat op de reddingsboot Aquarius werkt, is scherp. ‘De EU verzaakt aan haar verantwoordelijkheden om levens te redden door zoek en reddingsoperaties van ngo’s te blokkeren. De doden die daardoor vallen, heeft de EU op haar geweten.’
De Aquarius ligt in de haven van Marseille na een ‘port call’. ‘Onze plaats is op zee’, klinkt het bij de ngo. Maar door de ‘criminalisering van ngo’s’ zegt Artsen Zonder Grenzen de situatie eerst te willen evalueren. (yd)