Is het oké om wespen te doden?
U zit op een terras te genieten van een biertje, ‘hangt’ er natuurlijk zo’n vervelende wesp rond uw glas. Die ook steeds terugkomt.
U wilt ze weg. Dood zelfs. Maar het ging toch slecht met de insecten?
Ze zijn geelzwart gestreept, zijn sociaal, kunnen pijnlijk steken en houden van zoet. Op het eerste gezicht zijn er veel gelijkenissen tussen bijen en wespen. Van bijen is genoegzaam bekend dat we ze moeten laten leven. Meer nog, er wordt aanbevolen om de tuin zo in te richten dat er meer bijen terechtkunnen om te eten. Ze zijn noodzakelijk als bestuivers en ze gaan erop achteruit. Níet doden dus, maar dat wist u al.
Van wespen hoor je veel minder goeds. De soorten die we het vaakst zien – de gewone en de Duitse wesp – zijn groter en feller geel dan bijen. Daardoor zien ze er angstaanjagender uit. En ze zijn vervelender, omdat ze tot in ons bord en onze drankjes voedsel komen zoeken. Moeten we ons schuldig voelen als we ze doden?
Menu van pestinsecten
Een beetje wel, want ook wespen zijn nuttig. ‘Ze eten pestinsecten, zoals rupsen en vliegen, waardoor ze in feite een biologisch bestrijdingsmiddel zijn. Maar ja, mensen zien de wespen zelf als pestinsecten’, zegt Tom Wenseleers van het departement Biologie aan de KU Leuven. ‘Als je een volledig nest verwijdert, riskeer je dat andere insecten floreren, zoals bijvoorbeeld rupsen in je moestuin.’
‘Mensen hebben de neiging om zwartwit te denken over insecten: de goede en de slechte’, aldus bioloog Hans Van Dyck (UCL). ‘Bijen hebben een goed imago, wespen een slecht. En muggen zowaar nog een slechter. Maar ik zou niet willen dat de mug van de aardbol verdwijnt. De muggenlarven leven in het water en zijn voor veel andere dieren een belangrijke voedselbron. Als sleutelsoorten verdwijnen uit een ecosysteem, kan dat een grote impact hebben.’
Toch is Van Dyck niet te beroerd om een mug die zijn nachtrust stoort, dood te slaan. ‘Ik zie ook geen groot probleem in het doden van een wesp. Anders dan bij zoogdieren of vogels maakt de dood van een of enkele exemplaren niet zo’n groot verschil voor de kolonie. Maar gebruik geen gif.’
Daar komt nog bij dat wespen er lang niet zo slecht aan toe zijn als bijen. ‘We hebben geen indicaties dat wespen achteruitboeren’, zegt Wenseleers. ‘Er zijn wel eens slechte jaren, maar over het algemeen lijken ze het goed te doen. Je kunt bijen en wespen niet over de zelfde kam scheren. Wespen zijn carnivoren, terwijl bijen afhankelijk zijn van gewassen. Monocultuur (met korte bloeiperiodes, red.), pesticiden, ziekten ... De bij wordt op veel meer manieren getroffen.’
En toch: ‘Als je een dier niet hoeft te doden, des te beter. Ik zou wespen gerust laten’, is de visie van Koos Biesmeijer, directeur van het Naturalis Biodiversity Center in Leiden. ‘Biodiversiteit is belangrijk. Voor bijen krijg je dat verhaal makkelijk verkocht, voor wespen en spinnen niet. Natuurlijk: als er een wespennest te dicht hangt, moet je ervan af, maar dat geldt evenzeer voor een nest bijen.’
Oppassen voor nesten
Nesten zijn een zaak apart. Sommigen denken dat je ze verplicht moet laten verwijderen. Maar dat is niet waar. Soms is het wel een noodzaak. ‘Wespen doen net als bijen aan nestbewaking. Wanneer je binnen een bepaalde straal komt, kunnen de dieren in groep aanvallen. Buiten die straal zijn ze normaal niet agressief. Maar als je terras net binnen die straal ligt, dan kun je maar beter de brandweer bellen. Ook als je allergisch bent aan wespen, moet je goed uitkijken met een nest in de buurt’, stelt Van Dyck.
‘Er is nu veel te doen rond de hoornaars (hele grote wespen, red.). De Aziatische variant is een invasieve exoot en niet gewenst. Hij doodt bijen en is agressiever dan de inheemse hoornaar. Maar die inheemse is beschermd, dus als je daar een nest van hebt, en dat hangt op een veilige plaats, dan mag het in principe niet verwijderd worden’, merkt Wenseleers op.
Dit jaar wordt wellicht een ‘goed jaar’, denkt Wenseleers, vanwege de hitte. Véél wespen dus. Gewone wespen en Duitse wespen kunnen tegen augustus nesten opbouwen met 5.000 tot 10.000 individuen. ‘Onder het gazon, in de composthoop, in spouwmuren, op zolder ... Het is uitkijken.’
‘Wespen hebben iets van mensen: ze zijn opportunistisch en weten van vele plaatsen hun thuis te maken’, zegt Van Dyck. ‘In plaats van ze te doden, kan je ze ook observeren en bewonderen. Ze zijn ook maar bezig hun hachje te redden.’
Laat de panische angst achterwege, geven de wetenschappers nog mee. Wespen zullen – op enige afstand van hun nest – niet zomaar steken, behalve wanneer u zelf de aanval inzet. ‘En dan nog: de helft van de wespen die in de late zomer zoetigheden zoekt, zijn mannetjes zonder angel. Ze werden uit het nest gejaagd en moeten eten vinden, wat in die periode van het jaar niet evident is’, aldus Biesmeijer. Medelijden is dus ook een reden om niet te doden.
Conclusie: de mensheid kan maar beter geen wespen uitroeien. Maar er is geen man overboord wanneer je er eentje doodt. Dat geldt voor wel meer insecten. Ze hebben allemaal ‘nut’, de ene als voedsel, de andere als jager. Zelfs de mug heeft haar plaats op deze wereld en mag niet verdwijnen. Besef gewoon dat het ook een optie is om niet toe te slaan en u te laten verwonderen door het reilen en zeilen van de wesp, die meer op een mens lijkt dan we denken.