‘Gangstercharme’ aan de macht
Rodrigo Dutertes keiharde heeft al aan duizenden Filipijnen het leven gekost. Tegelijk leveren grote infrastructuurwerken miljoenen jobs op. ‘De president vervult zijn volk tegelijk van ontzag en angst.’
BRUSSEL I In 24 uur tijd zijn de ze week in de Filipijnen twee bur gemeesters doodgeschoten. Het onderzoek loopt nog, maar Ferdi nand Bote en Antonio Halili stonden vermoedelijk allebei op een zwarte lijst van de Filipijnse over heid met drugsdealers of mensen die met drugs te maken hebben.
Rodrigo Duterte is twee jaar aan de macht. Tijdens zijn presi dentscampagne schatte hij het aantal drugsverslaafden in de Fili pijnen op drie miljoen, en voegde hij eraan toe dat hij hen graag alle maal zou doden. De politie erkent min of meer dat er intussen al 4.000 Filipijnen zijn gedood, maar het werkelijke aantal ligt al licht rond de 12.000. De meesten werden vermoord door doodseskaders die boven de wet lijken te staan, net als de politie en het leger. Niemand werd bestraft.
‘Het overgrote deel van de slachtoffers was hoogstens occasioneel druggebruiker’, zegt Arnold Vandenbroeck (66), een Vlaamse milieuactivist en voormalig ngomedewerker, die al 35 jaar in de Filipijnen woont. ‘Zelfs de Dangerous Drugs Board (DDB) (het overheidsorgaan dat druggebruik monitort, red.) vindt dat president Duterte de drugsproblematiek sterk overdrijft. Toen de voorzitter van die instelling Dutertes cijfers bijstelde naar hoogstens 1,8 miljoen gebruikers, werd hij prompt de laan uitgestuurd. Nie mand spreekt de president tegen.’
Duterte controleert grotendeels de Kamer, de Senaat, het Hooggerechtshof en de nationale veiligheidsdiensten. Toen de Men senrechtencommissie, eveneens een overheidsinstelling, zware kritiek had op zijn antidrugsbe leid, verloor ze ei zo na haar subsi dies. Ook de media liggen onder vuur. Duterte dreigde ermee om de zendtoelating van ABSCBN niet te vernieuwen, nadat die tv zender kritisch over zijn anti drugscampagne had bericht.
Fascistische trekjes
‘Na kritiek worden overheids functionarissen geregeld publiek ontslagen’, zegt Vandenbroeck. ‘Duterte is een autoritaire leider met fascistische trekjes, volgens wie de instellingen van de staat niet echt nodig zijn, en sowieso ondergeschikt zijn aan zijn macht als president. Het is een zorgwek kende evolutie, want onder Dutertes voorganger Beningo Aquino vond er wel overleg plaats tussen de overheid en het maatschappelijke middenveld. Toen ging het de goede kant op met de opbouw van staat en democratie.’
Vandenbroeck woont met zijn Filipijnse vrouw, hun kinderen en kleinkinderen in de zuidelijke stad Davao (op het eiland Mindanao), waar Duterte drie termijnen burgemeester is geweest. ‘Toen hij onze burgemeester was, kwamen zijn autocratische trekjes nog niet zo sterk naar boven’, vertelt de voormalige coöperant. ‘Nu gebeurt het wel, allicht omdat hij met leger en politie een veel groter staatsapparaat ter beschikking heeft. Duterte waakt er dan ook over dat hij de veiligheidsdiensten aan zijn kant houdt.’
Ondanks de scherpe kritiek buiten de Filipijnen blijft Duterte na twee jaar erg populair in eigen land. ‘Veel Filipijnen voelden zich tijdens de campagne aangetrokken tot een man die recht voor zijn raap spreekt en ook onbeschoft uit de hoek durft te komen’, zegt Vandenbroeck. ‘Vandaag heeft het volk tegelijk ontzag en angst voor Duterte, die voor velen een soort van gangstercharme heeft.’
5.000 bouwprojecten
Met de slogan ‘Build! Build! Build!’ ging de president de voorbije jaren ook bijna 5.000 bouwprojecten aan. Volgens het persbureau Bloomberg kunnen die infrastructuurwerken in zes jaar tijd – de duur van Dutertes ambtstermijn – 43 miljoen banen opleveren. Hij stelde taksen in op suiker en oliehoudende producten en verlaagde de inkomensbelasting. Wat de Filipijnen tevreden houdt is dat de economie intussen groeide met meer dan zes procent.
Tegelijk stegen de prijzen, groeide de inflatie en is de Filipijnse peso een van de zwakste munten in Azië. ‘Duterte is de buitenlandse schuld enorm aan het verhogen,’ zegt Vandenbroeck, ‘want die infrastructuurwerken zijn enkel mogelijk door grote Chinese leningen. Duterte maakt van China de nieuwe koloniale meester van de Filipijnen.’
Zeker geen vrouwen in hoge functies
Duterte heeft nog vier jaar voor de boeg als president. Vandenbroeck verwacht niet dat hij zal proberen zijn termijn nog te verlengen, ‘maar hij zal er wel over waken dat zijn vertrouwelingen op sleutelposities worden ingezet.’
Zo komen de belangrijke functies van voorzitter van het Hooggerechtshof en nationale ombudsman vrij. Beide werden door vrouwen ingevuld, totdat de voorzitter van het Hof, Maria Lourdes Sereno, een critica van Dutertes antidrugsbeleid, in mei werd afgezet. Duterte, die geregeld laatdunkend over vrouwen praat, heeft al aangekondigd dat beide dames sowieso door mannen worden opgevolgd.
‘Zelfs de overheidsdienst die druggebruik monitort, vindt dat president Duterte de drugsproblematiek sterk overdrijft’
ARNOLD VANDENBROECK Vlaams milieuactivist in de Filipijnen