‘Nazibruid’ zal nooit meer vrijkomen
Met de veroordeling van Beate Zschäpe tot een levenslange gevangenisstraf komt een einde aan het langste proces uit de Duitse naoorlogse geschiedenis. Maar veel vragen over de rol van de inlichtingendiensten in de zaak blijven onopgehelderd.
BRUSSEL I Beate Zschäpe (43) was lid van de extreemrechtse Nationaalsocialistische Ondergrondse (NSU), een neonazistische groepering die tussen 1999 en 2007 tien mensen vermoordde en een hele reeks overvallen en twee bomaanslagen pleegde in Duitsland. De organisatie bleef lang onder de radar: omdat negen van de tien slachtoffers van de moorden middenstanders van Turkse en Griekse afkomst waren, dacht de politie dat wat ze laatdunkend de ‘kebabmoorden’ noemde, afrekeningen binnen het Turkse milieu waren. In werkelijkheid waren het haatmisdrijven met racistische motieven. Het tiende slachtoffer was een politievrouw.
Zschäpe is de enige overlevende dader. Haar twee kompanen (en exminnaars), Uwe Mundlos en Uwe Böhnhardt, pleegden in november 2011 zelfmoord nadat een bankoverval was misgelopen. Enkele dagen later gaf Beate Zschäpe zichzelf aan. Zij beweerde dat ze onschuldig was: ze zou pas gehoord hebben van de moorden en overvallen nadat ze gepleegd waren. Maar voor ze naar de politie stapte, had ze wel de woning waar ze met de twee Uwes woonde, in brand gestoken.
Jarenlange cover
De rechtbank bevond haar gisteren, na een proces dat meer dan vijf jaar duurde en 437 zittingsdagen telde, toch schuldig aan alle tien de moorden. Ze werd veroordeeld als mededader, en niet als medeplichtige, hoewel ze bij geen van de moorden fysiek aanwezig was. Maar Zschäpe organiseerde mee de levering van wapens en vluchtwagens, nam deel aan de planning, en beheerde ook de buit die de overvallen hadden opgeleverd. Ze speelde een wezenlijke rol bij de misdaden, oordeelde de rechtbank. En ze leverde Mundlos en Böhnhardt met haar aanwezigheid een jarenlange cover voor hun activiteiten.
Zschäpe kreeg levenslang, en omdat de rechtbank rekening hield met ‘het gewicht van de schuld’ maakt ze nauwelijks kans om vrij te komen na de minimumtermijn van vijftien jaar, wat in Duitsland mogelijk is. Ze zal dus waarschijnlijk de rest van haar leven in de gevangenis moeten slijten. Haar advocaten hebben al aangekondigd dat ze tegen de uitspraak in beroep gaan.
De medeplichtigen die samen met haar terechtstonden, kwamen er met lichtere straffen van af. Ralf Wohlleben, die het wapen leverde waarmee negen van de tien moorden gepleegd werden, kreeg tien jaar. Twee andere medeplichtigen, Holger G. en Carsten S., kregen elk drie jaar wegens medeplichtigheid aan moord en hulp aan een terroristische organisatie. Andre E. kreeg 2,5 jaar omdat hij de NSU geholpen had, maar werd vrijgelaten omdat hij die tijd al heeft uitgezeten tijdens het proces.
Tegenwerking
Met deze veroordelingen mag er geen einde komen aan het onderzoek naar de NSU en de rest van het Duitse neonazistische milieu, vinden niet alleen organisaties van de Turkse gemeenschap in Duitsland, maar ook veel politici.
Tijdens het proces is er namelijk heel wat ophef ontstaan over de manier waarop de inlichtingendiensten geprobeerd hebben het onderzoek te
Telde de NSU echt maar drie leden? Of lopen er nog medeplichtigen vrij rond? En vooral: waarom bleef de NSU zo lang onder de radar?
niet als medeplichtige, hoewel ze niet fysiek aanwezig was bij de moorden.
gen te werken. Bijvoorbeeld door bewijsmateriaal te vernietigen om betaalde informanten in het extreemrechtse milieu te beschermen. Of zelfs door informatie over het politieonderzoek door te spelen aan de neonazi’s zelf.
Volgens nabestaanden van de slachtoffers van de NSU was het hele (aanvankelijke) onderzoek ook doordrenkt van racisme. De moordenaars werden bijvoorbeeld in eerste instantie meestal gezocht in de familiekring en onmiddellijke omgeving van de slachtoffers. En wat te denken van de door de politie bedachte term ‘Döner Morde’?
Zelfs na het proces blijven er nog veel onbeantwoorde vragen. Telde de NSU echt maar drie leden? Of lopen er nog medeplichtigen vrij rond, die de daders hielpen? Werden de slachtoffers willekeurig gekozen, of was er een reden waarom net hun vader, broer, zoon gedood werd? En vooral: waarom bleef de NSU zo lang onder de radar?