Spanje maakt komaf met zijn verleden
Het plan om exdictator Francisco Franco op te graven, stuit nog steeds op hevige protesten in Spanje. Maar premier Pedro Sánchez is vastberaden.
Met honderden kwamen de aanhangers van exdictator Franco zondag betogen in de Valle de los Caídos, de ‘Vallei van de Gevallenen’, waar de ‘generalísimo’ begraven ligt in een gigantische basiliek die hij zelf liet bouwen. Ze betoogden tégen de opgraving van Franco, uiteraard. De manier waarop de franquisten nog steeds openlijk en zonder schroom de fascistische groet brengen, bewijst hoezeer de herinnering aan Franco nog leeft.
De sociaaldemocraat Pedro Sánchez, die in juni aan de macht kwam na een motie van wantrouwen tegen Mariano Rajoy van de Partido Popular (PP), is van plan om komaf te maken met die franquistische restanten en de ongemakkelijke stilte rond Spanjes dictatoriale verleden.
In 2007 voerde de vorige sociaaldemocratische premier José Luis Rodríguez Zapatero de ‘Wet over het historische geheugen’ (Ley de la Memoria Histórica) in, maar erg ver ging die niet. Zo werd er alleen ‘steun’ beloofd aan de nabestaanden van de slachtoffers van de burgeroorlog en het Francoregime die hun familieleden wilden terugvinden. ‘Steun’ die in 2011 door de regering van Mariano Rajoy werd stopgezet.
Lofzangen
Sánchez wil nu, met een aantal aanpassingen van de wet, veel verder gaan. Hij wil een ‘waarheidscommissie’ die misdaden tegen de mensheid onderzoekt die door het Francoregime begaan zijn. Organisaties die de herinnering aan Franco verheerlijken – zoals de Fundación Francisco Franco – worden verboden. Die stichting legt meer dan veertig jaar na Franco’s overlijden nog elke dag bloemen op zijn graf en haar website bulkt van de lofzangen op hem.
Sánchez wil ook dat er een inventaris wordt gemaakt van de slachtoffers van de burgeroorlog en de daaropvolgende dictatuur, en dat veroordelingen van tegenstan ders van het Francoregime ongedaan gemaakt worden. De naar schatting 1.200 massagraven waarin de slachtoffers begraven liggen, zullen geopend worden.
En ook de overblijfselen van de exdictator zelf zullen dus verwijderd worden uit de Valle, waar behalve Franco ook tienduizenden anonieme slachtoffers begraven zijn. De Vallei wordt dan hún monument.
Symbolen die verbinden
Sánchez heeft in het Spaanse parlement maar 85 van de 350 zetels. Maar toch is hij vrij zeker van een meerderheid voor zijn plannen. Hij kan rekenen op de steun van de 71 parlementsleden van het linkse Podemos en de 32 stemmen van Ciudadanos, dat van de Valle de los Caídos een monument van de verzoening wil maken – wat niet kan
zolang Franco daar begraven ligt.
Waarheen de overblijfselen van Franco verhuisd worden, is nog niet bekend. Het meest logische lijkt dat hij begraven wordt naast zijn vrouw, Carmen Polo, die in 1988 overleed. Zij ligt op het kerkhof van El Pardo in een buitenwijk van Madrid.
Op Sánchez maakten de protesten tegen de opgraving van de caudillo alvast weinig indruk. Bij de voorstelling van zijn regeringsprogramma in een buitengewone zitting van het parlement herhaalde hij het gisteren: ‘De politieke beslissing is genomen. We gaan de overblijfselen van dictator Franco opgraven in de Valle de los Caídos, (...) op heel korte termijn. De wonden zijn lang geopend gebleven – te lang – en het is tijd om ze te hechten. Onze democratie zal symbolen krijgen die de burgers verbinden.’
‘De wonden zijn lang geopend gebleven – te lang – en het is tijd om ze te hechten’
PEDRO SÁNCHEZ Premier