Sardinië als hoofdpersonage

Waarom kreeg Grazia Deledda de Nobelprijs?

‘Voor haar idealistisch geïnspireerde werken die met plastische helderheid het leven op haar geboorteeiland Sardinië schetsen en met diepgang en sympathie ingaan op menselijke problemen in het algemeen.’

En wat blijft ervan over?

De Italiaanse autodidacte Deledda (18711936), die al op haar zeventiende met een verhaal in een modeblad debuteerde, behoort tot het pijnlijk kleine aantal vrouwen die de Nobelprijs wonnen. Maar zelfs die uitzonderlijke status helpt niet: ze is weggedeemsterd. Ze wordt meestal neergezet, of opzijgezet, als vertegenwoordigster van de regionalistische literatuur, omdat ze haar geboortegrond, het geïsoleerde Sardinië en zijn ‘simpele’ volk, tot hoofdpersonage van haar oeuvre maakte. ‘De eigenlijke heldin der romans van Grazia Deledda is haar eiland’, schreef Dietsche Warande & Belfort in 1928. Maar er is meer; het tweede deel van haar carrière woonde en werkte ze in Rome en ook daar situeerde ze romans.

Nadat ze met haar prijs uit Stockholm terugkeerde, werd ze door de Italiaanse dictator Benito Mussolini ontvangen, die haar als geschenk een portret van zichzelf gaf. Ze overleed bijna tien jaar later aan borstkanker, een kwaal die ze nog een plaats gaf in haar laatste boek.

Wat te lezen?

Er is keuze zat. Ik heb er op goed geluk Heimwee (de vertaling door E. A. KeulsSchuur bij uitgeverij Scheltens & Giltay van de roman Nostalgie van 1905) uitgepikt, niet meteen haar bekendste werk. Maar wel een mooie gemarmerde kaft.

Wat vinden we ervan?

getrouwd stel op een trein naar Rome. De verwachtingen van de jonge vrouw zijn hooggespannen, maar worden al snel bijgesteld – niet alleen vanwege het slechte weer. De mengeling van opwinding en angst voor het onbekende ebt weg. Heimwee slaat snel toe en ze is ontgoocheld in haar bourgeois schoonfamilie. Rome verliest zijn glans, net als de liefde. Ze verlangt naar andere dingen, naar grootser, naar meer. U voelt het al komen: het getormenteerde hoofdpersonage Regina is een soort Emma Bovary, met al haar diepgang en oppervlakkigheid.

Heimwee focust op de veranderende positie van de vrouw en rakelt zelfs feminisme en socialisme op. Maar ook al is het moeilijk te verzoenen met de drang naar onafhankelijkheid, toch blijft het huwelijk een belangrijk instituut.

Het uitgangspunt van de roman is deels autobiografisch: Deledda verhuisde in 1900 met haar man, een ambtenaar die haar agent werd, van Sardinië naar Rome. (Over dat huwelijk schreef collega Luigi Pirandello later trouwens een satirische sleutelroman, een daad waaraan de schuchtere Deledda zwaar tilde.)

Is dit boek het papier van een herdruk waard?

Neen, vrees ik, ondanks de brandende actualiteit van m/vrelaties. Dat ligt vooral aan de stijl. De gekunstelde dialogen zijn niet meer van deze tijd en er hangt een enerverende landerigheid over het boek. Deledda is Flaubert niet – je leeft nauwelijks met de personages mee.

Voor de quizzers

Grazia Deledda’s reactie op de toekenning van de Nobelprijs is legendarisch: ‘Nu al!’. Se non è vero...

De Italiaanse kreeg haar geld en medaille pas in 1927. In 1926 werd geen prijs uitgereikt, ‘omdat de nominaties in 1926 niet beantwoordden aan de criteria van Nobels testament’. In 1927 werd dan toch de prijs voor 1926 uitgereikt. Ook de prijs van 1927, voor de Franse filosoof Henri Bergson, werd pas een jaar later toegekend – ‘omdat de nominaties in 1927 niet beantwoordden aan de criteria van Nobels testament’. Hocus pocus en uitstelgedrag zijn niet nieuw in de Zweedse Academie.