BRENGT TRUMP DE NAOORLOGSE LIBERALE WERELDORDE IN GEVAAR?
Amerika bekleedt een unieke rol in het behoud van de liberale wereldorde, stelt de neoconservatieve historicus Robert Kagan. De wereld is terecht bezorgd, want de voortdurende economische en militaire dominantie van de VS is het enige wat de onverdraagzam
BRUSSEL I Meer dan driekwart van de wereld heeft weinig tot helemaal geen vertrouwen in Donald Trumps globale leiderschap of in zijn belangrijkste beleidsbeslissingen. Tegelijk bleek al in juni vorig jaar uit een onderzoek door het gezaghebbende Pew Research
Center, kalft de steun voor deze president nog het snelst af onder Amerika’s traditionele bondgenoten in Europa. En toen moest er nog zoveel gebeuren.
Het voorbije jaar volgden veel voorbeelden van de protectionistische en isolationistische koers die deze eigengereide Amerikaanse president wil varen. In mei trok Trump zijn land terug uit het intensief voorbereide en multilaterale kernakkoord met Iran, om een maand later wél een nauwelijks voorbereid overleg te voeren over nucleaire ontwapening met de NoordKoreaanse dictator Kim Jongun, die hij zo een gemakkelijke zege liet scoren.
Diezelfde maand schoffeerde Trump de andere G7leden door de slotverklaring van die top niet te ondertekenen. En vorige week had Trump een woedeuitbarsting tegenover zijn Navobondgenoten in Brussel, om drie dagen later in Helsinki Vladimir Poetin vriendelijk de hand te drukken. Andermaal trok hij daar de gefundeerde conclusie van zijn eigen veiligheidsdiensten over de Russische inmenging bij de presidentsverkiezingen van 2016 openlijk in twijfel. Trump stond daarbij naast een glunderende Poetin, president van een natie die vele miljoe nen Amerikanen tientallen jaren lang als de vijand hebben beschouwd. ‘Poetin wint, door een wig te drijven tussen de Verenigde Staten en Europa’, stelt Paul Pillar, die 28 jaar lang werkte bij de CIA, in een reactie via email.
Trump drukt tegenstanders en rivalen tegen de borst, terwijl hij Amerika’s oude bondgenoten schoffeert en op een afstand houdt. ‘Hij kent het verschil niet tussen vrienden en vijanden’, stelt de centrumrechtse analiste Jennifer Rubin, in een opiniestuk in The Washington Post.
Die opstelling is gevaarlijk en blijft mogelijk niet zonder gevolgen, schrijft Rubin: ‘Het is niet langer moeilijk om voor te stellen dat de liberale wereldorde, zoals we die sinds het eind van de Tweede Wereldoorlog kennen, uiteenvalt, met een ernstige internationale crisis als gevolg.’ Door de Amerikaanse markt met tarieven af te schermen dreigt hij een handelsoorlog uit te lokken met Amerika’s naaste bondgenoten en handelspartners, naast de handelsoorlogen met China en met Mexico, aldus de analiste. ‘Dit komt exact één land heel goed uit, en dat is Rusland. Een wereldwijde recessie wordt dan erg denkbaar.’
Die liberale wereldorde is een breed begrip. ‘Het staat onder meer voor een geloof in een transparante overheid die ter verantwoording kan worden geroepen, maar ook voor vrijhandel, algemeen stemrecht en eerbied voor de instellingen van de staat en voor de rechtsgang, en voor de beteugeling van autocraten en impe rialisten met kleptocratische neigingen’, stelt de Amerikaanse geschiedenisdocent Gabriel Glickman. Ook volgens hem lijdt het weinig twijfel: precies die liberale wereldorde, met alle daarbij horende principes, verkeert vandaag in groot gevaar.
Robert Kagan, een Amerikaanse neoconservatieve historicus en analist van Amerika’s buitenlands beleid, benoemt dat gevaar nog duidelijker. De Verenigde Staten hebben volgens Kagan een unieke en cruciale rol: zij zijn de hoeder van die liberale wereldorde, die pas volledig tot wasdom is gekomen nadat de VS zich inmengden in de Tweede Wereldoorlog, en daarbij Duitsland en Japan versloegen. Dankzij de Amerikaanse interventie in die oorlog omarmden onliberale landen als Duitsland en Japan uiteindelijk de westerse democratische waarden. Amerika’s voortdurende economische en militaire dominantie is letterlijk het enige wat volgens Kagan ‘de jungle’, en daarbij doelt hij op onverdraagzame en nietliberale krachten, belet om weer aan invloed te winnen.
Kagan stapte in 2016 uit de Republikeinse partij, naar eigen zeggen wegens het ‘fascisme van Donald Trump’. Dat hij het niet rooskleurig inziet, bleek onlangs nog tijdens een lezing voor de universiteit van Stanford, in Californië, die hij de titel ‘De jungle groeit terug’ meegaf.
‘Dankzij de Amerikaanse interventie in WO II omarmden onliberale landen als Duitsland en Japan uiteindelijk de westerse democratische waarden’
ROBERT KAGAN
Amerikaanse neoconservatieve historicus