Een arbeidsdeal die werkt
STIJN BAERT breekt een lans voor het akkoord van de regeringMichel. Het motto ‘jobs jobs jobs’ is eindelijk geloofwaardig.
Nachtelijke besprekingen over de arbeidsdeal in Hertoginnedal. Tijdens een hittegolf dan nog. En met de koffers in de gang, klaar om op reis te vertrekken. Daar kon niets goeds van verwacht worden, tweette mijn goede collega Ive Marx (UAntwerpen) maandagavond.
Ive Marx en ikzelf zijn het zelden oneens. Na het bericht in de krant dat een premie van 1.000 euro voor nieuwe werknemers het speerpunt van de arbeidsdeal zou worden (DS 23 juli), begon ook ik de hoop te verliezen. In politiek jargon: ik vreesde voor dure borrelnootjes in plaats van een vette vis in de pan.
En toch. De regeringMichel heeft de afgelopen weken het hoofd koel gehouden en heeft een akkoord bij elkaar geschreven dat verstandig is. Verschillende commentatoren trokken gisterochtend het belang van dat akkoord in twijfel. Zij dwalen.
Geen toekomst voor SWT
De federale regering heeft paal en perk gesteld aan het (bij benadering) meest irrationele gedrocht van de arbeidsmarkt: het stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag (SWT). In de volksmond: het brugpensioen. Dat stelsel, waarbij van oudere werknemers bij een herstructurering alleen nog een passieve beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt wordt verwacht, is een anachronisme. Het werd ingevoerd toen er, decennia geleden, veel werklozen waren en weinig vacatures. Nu hebben we veel vacatures en (relatief) weinig werklozen, zodat dat systeem niet meer te verdedigen valt.
De regeringMichel besloot dat stelsel versneld te laten uitdoven. De afgelopen jaren gebeurde dat uitdoven ‘in het tempo van de sociale partners’. Zo konden dit jaar, bijvoorbeeld in de context van de herstructurering bij Carrefour (DS 19 juli), werknemers van 56 jaar nog in het systeem instromen. Vanaf volgend jaar wordt dat 59 jaar en in 2020 zelfs 60 jaar. Voor zo’n sprong kreeg Tia Hellebaut indertijd medailles.
Bovendien gaat het SWT dat nog toegekend zal worden steeds minder op het brugpensioen van vroeger lijken. Ouderen die in het systeem instromen, zullen, meer dan nu het geval is, worden gestimuleerd om opleidingen richting knelpuntberoepen te volgen en, globaal, door de VDAB sterker geactiveerd worden.
Geen fantasietjes meer
Ook de overeengekomen hervorming van de werkloosheidsuitkeringen is een belangrijke koerswijziging. De tekst waarmee premier Charles Michel (MR) eind mei de arbeidsdeal lanceerde, stond vol met acties die de regio’s en sociale partners zouden kunnen nemen om de krapte op de arbeids markt te lenigen. Over hervormingen binnen de eigen bevoegdheden was geen sprake. Dat de federale regering nu, met een versterkte degressiviteit van de werkloosheidsuitkeringen, voor de eigen deur veegt, stond echt niet in de sterren geschreven.
Het spreekt voor zich dat ik, nadat ik een dergelijke hervorming als ideaal compromis heb gelanceerd in deze krant (DS 30 juni), helemaal achter dit speerpunt van de arbeidsdeal sta. Werklozen eerst de ruimte geven om een duurzame baan te vinden en hen daarna, voor ze in de langdurige werkloosheid verzeild raken, voldoende prikkelen om meer vacatures te overwegen, is de logica der dingen.
Dat de regering niet langer koos voor fantasietjes zoals een premie van 1.000 euro voor nieuwe werkenden, waarover geen enkele expert iets positiefs liet optekenen, maar oor had voor een onderbouwd voorstel vanuit wat vroeger de ivoren toren heette, is een goede zaak. Net zoals academici vaker mogen luisteren naar beleidsmakers om maatschappelijk relevant onderzoek te voeren, is het belangrijk dat beleidsmakers zich laten inspireren door
Verschillende commentatoren trokken het belang van dit akkoord in twijfel. Zij dwalen
onderzoekers. Hopelijk gaat de regering-Michel verder op deze weg.
Geen last van de hitte
Behalve de hervorming van het SWT en de werkloosheidsuitkeringen bevat de arbeidsdeal nog 27 kleinere maatregelen. Zo wordt het voor werknemers en werkzoekenden aantrekkelijker om opleidingen (richting knelpuntberoepen) te volgen. Je kunt, terecht, vaststellen dat de arbeidsmarkt daardoor geen kwantumsprongen voorwaarts zal maken.
Belangwekkend is evenwel de manier waarop die maatregelen zijn tot stand gekomen. Ze zijn niet stoemelings bij elkaar geijld door de federale ministers in de hitte van Hertoginnedal, maar werden de afgelopen weken diepgaand voorbereid. Verschillende maatregelen zijn op tafel gelegd door de regio’s, omdat zij menen dat dit concrete ingrepen zijn die de gewestelijke arbeidsmarkten echt nodig hebben (maar die binnen de portefeuille van de federale overheid liggen). De arbeidsdeal kwam dus deels ‘bottomup’ tot stand. Die manier van werken verdient eerder applaus dan afkeu ring.
Eerder bedacht ik de regeringMichel al met een (voorlopige) onderscheiding voor haar arbeidsmarktbeleid. Ze heeft de afgelopen jaren belangrijke inspanningen geleverd om de loonlasten te verlagen en heeft de arbeidsmarkt flexibeler gemaakt. Doortastende maatregelen omtrent werkloosheid, inactiviteit en langer werken bleven evenwel uit. Met deze arbeidsdeal komt daar verandering in, zodat er nu uitzicht is op een grote onderscheiding.
De ministers hebben hun vakantie dus verdiend. Naar het beeld van de Rode Duivels staan zij er na een flauwere periode opnieuw, nu de prijzen worden uitgedeeld. De koffers mogen Hertoginnedal verlaten.