Orkaan doet aan natuurlijke selectie
Onze landgenoot Anthony Herrel ontdekte, samen met Franse en Amerikaanse collega’s, dat orkanen ook meespelen in de strijd om het bestaan, en dat ook hier geldt: de best aangepasten overleven, waarna ze hun eigenschap mogen doorgeven aan de komende generaties. Evolutie, dus. Dat is niet vanzelfsprekend: de meeste onderzoekers namen aan dat orkanen doden zonder onderscheid.
Ook Herrel en collega’s waren niet naar selectieve orkanen op zoek. Ze liepen er gewoon tegenop. Herrel werkt op het Parijse Museum voor Natuurwetenschappen (en is tegelijk gastonderzoeker aan de UA en de UGent). Hij trok vorige zomer naar de Turks en Caicoseilanden, in de Antillen, om er een plaatselijke boombewonende hagedissensoort, Anolis scriptus, te gaan inventariseren. ‘Als onderdeel van een uitroeiingsplan voor ratten. Als nulmeting, om te zien of het aantal hagedissen zou opveren, maar ook om te zien hoe ze reageren op de vegetatieveranderingen die zullen plaatsgrijpen zodra de ratten zijn uitgeroeid.’
Ze waren net vier dagen terug toen orkaan Irma over de eilanden raasde. ‘Plots hadden we een unieke kans om de impact van zo’n catastrofe op natuurlijke populaties te meten. Zoiets kun je nooit plannen. We wilden meteen terug, maar toen kwam orkaan Maria. Eenmaal die gepasseerd was, hebben we zo snel mogelijk de lokale instanties gecontacteerd voor vergunningen.’ Die hadden dringender zorgen, maar met wat hulp van een overheidswetenschapper die ze hadden leren kennen, kwamen de vergunningen er en zaten ze al snel weer op het vliegtuig.
‘Het was een zootje’, zegt zijn medeauteur Colin Donihue in een persmededeling van de Washington Universiteit. ‘Eén wirwar van vernielde bomen, maar we zagen ook een paar hagedissen, dus we konden aan de slag.’ Ze liepen dezelfde lijnen als de eerste keer, ‘maar we moesten stukken harder werken om aan ons aantal hagedissen te komen’. Uiteindelijk vingen ze er net geen honderd.
Teenkussentjes
Ze maten hun lengte, hun poten en de hechtschijven onder hun tenen. Met die kleefkussentjes kunnen ze zich, net als gekko’s, vasthechten aan de ondergrond. En jawel, de overlevers hadden grotere hechtschijven. Plus langere voorpoten, kortere dijbenen en een kleiner lijf. Het ging telkens om enkele procenten, maar het verschil was statistisch beduidend, en ze zagen het op beide eilanden waar ze metingen hadden gedaan.
Dat hun artikel door Nature aanvaard werd, toont dat ze echt wel een belangrijke vondst hebben gedaan. Voor het eerst heeft iemand kunnen aantonen dat orkanen meespelen in de natuurlijke selectie, en dat je zo iets als ‘orkaanbestendigheid’ aan je nageslacht kunt doorgeven.
Al houdt Herrel bij dat laatste wel een slag om de arm: ‘Heel wat lichaamskenmerken zijn inderdaad erfelijk, maar we moeten nog aantonen dat de selectie door de orkaan ook op lange termijn zichtbaar is in de samenstelling van de populatie. Het kan evengoed dat het toeval tot zoveel variatie leidt dat het effect na een paar generaties alweer verdwenen is. We willen dit jaar teruggaan, om te zien of de effecten van de orkaan een jaar later nog steeds zichtbaar zijn en hoe die de samenstelling van de volgende generatie hagedissen heeft beïnvloed.’
Windmachine
Trouwens, waren die grotere hechtschijven wel van belang voor het overleven van een orkaan? Niemand heeft ooit gezien wat hagedissen doen tijdens een orkaan. Misschien schuilen ze wel in holletjes en spleten in de boombast, en dan maakt het formaat van hun poten en hun hechtschijven geen barst uit.
Dus organiseerden de onderzoekers een tafelorkaan in hun lab. Ze gaven de hagedissen stokjes van het formaat van de takjes waarop ze graag zitten. Vervolgens zetten ze de windmachine aan. De hagedissen vluchtten niet, maar zwaaiden zich onmiddellijk naar de ‘achterkant’ van hun tak, weg van de wind, en klemden zich uit alle macht vast. Wie grotere hechtschijven had, was dus bevoordeeld.
Wanneer de wind sterker werd, werden hun achterpoten weggeblazen en hingen ze nog enkel aan hun voorpoten. De knieën van dieren met kortere achterpoten steken minder uit; ze vangen dus minder wind. Wat het voordeel van langere voorpoten is, is minder duidelijk. Het zou zelfs kunnen dat de onderzoekers langere voorpoten maten omdat die bij de overlevende dieren nog uitgerekt waren door er zo lang aan te hangen, en niet omdat ze erfelijk langere voorpoten hadden. Ook dat moet het opvolgonderzoek uitwijzen.
Hagedissen die een orkaan overleven, hebben grotere hechtschijven, langere voorpoten en een kleiner lijf: ideaal om te vechten tegen de wind