Wie is bereid tot offers?
Stelt Europa zich te doctrinair op in de Brexitonderhandelingen? In deze onzekere geopolitieke tijden kun je de Britten best te vriend houden, vinden de realo’s. Maar klopt dat?
BRUSSEL I ‘In de EU denken velen dat het volstaat om lang genoeg te wachten tot de Britten buigen. Maar dat zal niet gebeuren.’
Tijdens zijn bezoek aan Berlijn, begin deze week, toonde de nieuwe Britse minister van Buitenlandse Zaken, Jeremy Hunt, zich strijdbaar. Ook voor hem ligt de Brexitbal weer in het kamp van Europa. Sinds premier Theresa May haar witboek heeft gepubliceerd, is dat de communicatielijn in Londen. ‘Wij hebben gezegd hoe we de toekomstige relatie met de EU zien, nu is het aan jullie om ons tegemoet te komen.’
Hunt voegde er meteen enkele dreigementen aan toe. Als Europa geen water bij de wijn doet, wordt het risico reëel dat de onderhandelingen op een ‘no deal’ eindigen en dat zal ook voor de EU grote gevolgen hebben. Want wil Europa het op zijn geweten hebben dat ‘de houding van de Britse publieke opinie voor een hele generatie zal veranderen’?
En erger nog dan boze Britten aan de achterdeur is de wankele geopolitieke toestand in de wereld. Hunt wees erop dat het Verenigd Koninkrijk en Duitsland zij aan zij een wereldorde gebaseerd op rechtsregels hebben verdedigd. ‘Alleen Vladimir Poetin zal juichen bij de chaos van een no deal.’
Doctrinair Europa
Hebben de Britten een punt? Stellen de Europese onderhandelaars zich te star op? Hoofdonderhandelaar Michel Barnier zette donderdag de puntjes nog eens op de i. Het voorstel van May om een ‘gefaciliteerd’ douaneakkoord met Europa te sluiten, is onwerkbaar.
‘De Europese Unie zal de toepassing van haar douanebeleid, van haar regels en de inning van btw en accijnzen niet delegeren aan een nietlidstaat. GrootBrittannië wil de controle over zijn geld, wetten en grenzen terug. We respecteren dat, maar de EU wil ook controle houden over haar geld, wetten en grenzen.’
Denkt Barnier te doctrinair? Het blijft een grote frustratie bij veel Britten, ook bij diegenen die hun land het liefst in de EU houden. ‘De EU is van bij het begin een seculier geloofsproject’, zegt een hoge ambtenaar in Whitehall. ‘De Britten zijn erin gestapt als agnostici. Daar hadden de gelovigen al een beetje moeite mee. Maar nu we atheïst willen worden, moeten we worden gestraft.’ En hij waarschuwt: ‘Dat mag echt niet het gevoel zijn dat achterblijft bij ons aan het einde van de rit.’
Weimarscenario
Historicus Timothy Garton Ash – een groot tegenstander van de Brexit – waarschuwt voor de gevolgen van een vernederd Verenigd Koninkrijk. Hij maakt zelfs de vergelijking met het Weimarscenario en de opkomst van Adolf Hitler. ‘Natuurlijk overdrijf ik een beetje – ik zie Boris Johnson geen wereldoorlog beginnen – maar ik wil dat iedereen wakker wordt. Onze continentale partners hebben de voorbije twee jaar de gevaren van no deal onderschat’, schrijft hij in The Guardian.
Niet alleen de Britten vinden dat Europa stilaan wat water bij de wijn mag doen. De Nederlandse cultuurhistoricus René Cuperus – in een vorig leven een prominente stem van de PvdA – trok deze week dezelfde geopolitieke kaart. ‘In een vijandigere wereld waarin Europa zijn militaire camouflagebroek en zijn economische golfbroek steeds meer zelf schijnt te moeten ophouden, kunnen we de Britten helemaal niet missen’, schreef hij in zijn column in De Volkskrant.
Cuperus vindt de aanpak van de EU te technocratisch. ‘In de wereld van Xi, Trump en Poetin is de Brexit geen EUverdragsjuristenhobby, maar een politieke halszaak. Chefsache. Hoogste tijd voor de Europese regeringsleiders om tot een intelligent geostrategisch vergelijk met het Verenigd Koninkrijk te komen.’
Geen toegevingen
‘Op het eerste gezicht valt er zeker iets te zeggen voor die geopolitieke argumenten’, zegt Steven Blockmans, specialist buitenlandbeleid bij de Europese denktank CEPS. ‘Militair is het Verenigd Koninkrijk, samen met Frankrijk, een grootmacht. Het Britse leger kan interventies wil Europese toegevingen zien.
‘De EU is een seculier geloofsproject. De Britten waren altijd agnosten en zijn nu atheïsten geworden. En dus moeten we gestraft worden. Dat is gevaarlijk’