Brexit en nuttige doemscenario’s
Boris Johnson die een wereldoorlog ontketent? Vast niet. Maar onwaarschijnlijk geachte gebeurtenissen hebben wel vaker plaatsgevonden. Ook een slecht uitgevoerde Brexit kan volgens TIMOTHY GARTON ASH veel onheil veroorzaken.
Het is mogelijk dat we de komende twee jaar een ranzig en razend GrootBrittannië zien opstaan: een samenleving die verscheurd wordt door interne ruzies en economische problemen, in de steek gelaten door de heersende klassen, walmend naar vernedering en wrok. Zo’n land is per definitie een gevaar voor zichzelf en zijn buren.
Dat toekomstbeeld zal het meest pregnant zijn en zich het snelst aandienen als er geen Brexitdeal uit de bus komt en GrootBrittannië uit de Europese Unie dondert, volgens de Britse topambtenaar John Manzoni mogelijk ‘met gruwelijke gevolgen’. Ellenlange vrachtwagenfiles in Dover, vliegtuigen die niet mogen opstijgen, het leger dat ingeroepen wordt om noodvoorraden voedsel en medicijnen uit te delen, het zijn maar enkele van de gevolgen waarvoor gewaarschuwd wordt. In zulke omstandigheden zouden de tierende Britse tabloids de schuld voor die chaos zeker in de schoenen schuiven van de verdomde Europeanen – en met name de Fransen – en eisen dat we de betalingen aan de EU onmiddellijk stopzetten.
De nieuwe Britse Brexitminister Dominic Raab heeft al verklaard dat Londen de afgesproken scheidingsfactuur van 39 miljard pond (44 miljard euro) niet zal betalen als het geen aanvaardbare deal krijgt. Boze Britten zullen zich bovendien afvragen: waarom moeten onze troepen in verre landen Europeanen beschermen als Europa ons naait? En vervolgens: waarom proberen we voor het continent niet gewoon terug te grijpen naar de aloude Britse verdeelenheersstrategie?
Niets blijkt onmogelijk
Dat gezicht van GrootBrittannië kan zich ook veel langzamer laten zien, als de 27 andere lidstaten van de EU een vernederende scheidingsdeal opleggen – een mildere, bureaucratische vredestijdversie van het bestraffende Verdrag van Versailles dat na de Eerste Wereldoorlog opgelegd werd aan Duitsland en dat de kiem plantte van het Duitse nationalistische revisionisme. De Britse brexiteers hebben het nu al over een Brexit 2.0, een opvolging en herziening van eender welke deal die nu bij elkaar geharkt wordt zodat GrootBrittannië op 29 maart 2019 formeel uit de EU kan stappen.
Overdrijf ik het gevaar door ook maar een hint van een vergelijking te maken met het Duitsland van de Weimar Republiek? Natuurlijk wel. Ik zie heus geen toekomst met 6 miljoen werklozen of een nieuwe Hitler aan de macht of een wereldoorlog die ontketend wordt door Boris Johnson. Maar het lijkt me in elk geval beter om het risico te overdramatiseren en iedereen wakker te schudden dan om te doen wat de meeste van
onze continentale partners de voorbije twee jaar hebben gedaan: systematisch de gevaarlijke gevolgen van een Brexit – en zeker van een slecht aangepakte Brexit – voor heel Europa onderschatten.
En laten we wel wezen: er zijn al veel dingen gebeurd die de meeste mensen amper enkele jaren geleden nooit voor mogelijk hadden gehouden. Een extreemrechtse nationalistische partij in Duitsland die het in de opiniepeilingen even goed doet
als de sociaaldemocraten? Onmogelijk! Een xenofobe en leugenachtige narcist als president van de Verenigde Staten, die via Twitter dreigt met een kernoorlog? Onmogelijk!
Om het gevaar van een vernederd, verscheurd en verbolgen ‘WeimarEngeland’ af te wenden, zullen we aan beide kanten van het Kanaal de nodige wijsheid moeten opbrengen.
Britse deugdelijkheid
Aan Britse zijde hebben we drie
dingen nodig die traditioneel geassocieerd worden met het land, maar die de laatste tijd al te schaars waren: pragmatisch realisme, een geloofwaardig democratisch proces en stabiele hoffelijkheid.
Met al zijn gebreken is het Brexitwitboek van Theresa May alvast een stap in de richting van pragmatisch realisme. Alle ernstige mensen binnen de overheid weten dat GrootBrittannië wat meer water in de wijn zal moeten doen om een deal af te