Een kardinaal die een viespeuk is
‘Oom Ted’ nodigde in zijn vakantiehuis priesters en seminaristen uit, altijd één meer dan het aantal beschikbare bedden
Dat nu ook een kardinaal wegens seksueel misbruik moet wijken, stemt KURT MARTENS hoopvol: misschien zullen de klerikale potjes niet langer toegedekt blijven en krijgen veel onbeantwoorde vragen een antwoord.
Zaterdag 28 juli 2018 was een historische dag in de kerkgeschiedenis: voor het eerst sinds 1927 nam een kardinaal ontslag uit het kardinalencollege en werd dat ontslag door de paus aanvaard. Het ging om niemand minder dan de Amerikaanse kardinaal Theodore McCarrick, aartsbisschop emeritus van Washington en voorheen bisschop van Metuchen en aartsbisschop van Newark.
Vorige maand werd bekend dat hij werd beschuldigd van seksueel misbruik van een minderjarige ongeveer 50 jaar geleden en na onderzoek werd de beschuldiging als geloofwaardig beschouwd. De kardinaal werd door de paus opgedragen zich te onthouden van elk publiek optreden en zich terug te trekken in het verborgene. Maar daarmee hield het niet op. The New York Times kwam met het verhaal van een familievriend die, sinds hij elf was, misbruikt werd door McCarrick. De man was nota bene gedoopt door McCarrick, het eerste doopsel dat hij als jonge priester had toegediend. Andere zaken kwamen naar boven: verhalen van grensoverschrijdend seksueel gedrag met seminaristen en ( jonge) priesters. Kortom: een verhaal van een seksueel roofdier dat zijn macht gebruikt om zijn zin te krijgen. Machtsmisbruik in de puurste vorm. McCarrick is nu niet langer kardinaal en voorlopig weer gewoon aartsbisschop. Misschien wordt hij opnieuw mijnheer McCarrick, indien hij na het aangekondigd kerkelijk strafproces wordt weggestuurd uit de klerikale staat.
Rome was op de hoogte
Merkwaardig genoeg deden over McCarrick en zijn vakantiehuis al jaren verhalen de ronde in kerkelijke kringen. ‘Oom Ted’ nodigde er priesters en seminaristen uit, al tijd één meer dan het aantal beschikbare bedden. Hoe komt het dat deze man jarenlang zijn gang kon gaan en, erger, kon opklimmen in de kerkelijke hiërarchie, van bisschop tot aartsbisschop en uiteindelijk kardinaal?
Vóór hij aartsbisschop en kardinaal werd, zou Rome telkens op de hoogte zijn gebracht. Wie wist hiervan, waarom werd niets ondernomen? Kardinaal O’Malley, aartsbisschop van Boston en president van de Pauselijke Commissie voor de Bescherming van Minderjarigen, kreeg in juni 2015 een brief van een priester met aantijgingen tegen McCarrick. O’Malley beweert de brief nooit te hebben gezien, maar een medewer ker stuurde wel een antwoord waarin stond dat de Commissie zich enkel bezighoudt met algemene procedures en niet met individuele gevallen. Indien dit klopt, dan rijzen twee belangrijke vragen. Waarom heeft de kardinaal die brief nooit gezien en bleef die in handen van een medewerker? Waarom werd de klacht niet doorgestuurd naar de bevoegde instanties, zoals gebruikelijk is in de Romeinse curie?
Old boys network
Het klerikale milieu, de onskentonsmentaliteit en het old boys network zijn de perfecte ingrediënten om een dergelijke crisis in de hand te werken. Vrienden worden benoemd en gepromoveerd. Voeg daarbij een ongecontroleerde bisschoppelijke macht en het hek is van de dam. Tot nu werden bisschoppen en kardinalen vrij braaf behandeld wanneer het ging over gevallen van seksueel misbruik, of ze nu dader waren of enkel klachten moesten behandelen. Enkele bisschoppen zijn al uit de klerikale staat weggestuurd wegens seksueel mis
bruik. Nu rijst de vraag naar de verantwoordelijkheid. In Chili hebben zowat alle bisschoppen van het land hun ontslag aangeboden aan de paus. Die heeft dat in een aantal gevallen al aanvaard. Nu staan twee kardinalen – Errázuriz en Ezzatti – onder zware druk wegens hun lakse houding tegenover seksueel misbruik door clerici. De tijd dat bisschoppen een slachtoffer van misbruik konden verplichten om de dader een excuusbrief te sturen, is nu voorbij. Nu moeten deze bisschoppen verantwoordelijk worden gehouden voor hun lakse houding en daarvan de gevolgen dragen.
Aanpakken die handel
Toen in 2002 de misbruikcrisis in volle hevigheid losbarstte in het aartsbisdom Boston, wist kardinaal Danneels te vertellen dat dit typisch Amerikaanse toestanden waren en dat ze bij ons ondenkbaar waren. Naar goede kerkelijke gewoonte zal hij het zich wellicht niet herinneren. Acht jaar later, in 2010, moest zijn goede vriend Mgr. Vangheluwe van Brugge aftreden en barst te de bom ook hier. Met de gekende gevolgen. Dat de zaakMcCarrick en het machtsmisbruik opnieuw een exclusief Amerikaanse aangelegenheid zouden zijn, is niet meer of minder dan wishful thinking. Het bestaat overal. En zolang de kerkelijke machtsuitoefening niet wordt gecontroleerd – met andere woorden, zolang er geen afdoende checksandbalances zijn – zal dit blijven duren. Het wordt tijd om deze kwaal ernstig en afdoend aan te pakken, en eens en voor altijd komaf te maken met het old boys network. De vraag naar verantwoordelijkheden en de gevolgen bij nietoptreden kan niet langer worden ontweken.