‘Overtuigen of procedure aanpassen’
Alle politieke heisa ten spijt leverde de invoering van het migrantenstemrecht uiteindelijk nauwelijks nieuwe kiezers op.
BRUSSEL I Voor de derde keer kunnen EU en nietEUburgers (die langer dan vijf jaar in België verblijven) stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen. Maar hun deelname blijft ontnuchterend laag. Zowat 10 procent van de in Vlaanderen verblijvende EUburgers en 6 procent van de nietEUburgers willen aan de verkiezingen deelnemen.
Gebrek aan interesse en/of een te hoge drempel worden steeds als oorzaken genoemd. Vooral de tegenstanders van dat stemrecht wijzen op de onverschilligheid van de migranten voor het electorale spel. De voorstanders bekritiseren de omslachtige procedure. Gegadigden moesten zich voor 31 juli inschrijven op de kiezerslijst van hun gemeente. NietEUburgers moeten daarbij een verklaring ondertekenen dat ze de grondwet, de wetten van het Belgische volk, het verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden zullen naleven.
‘Boete schrikt af’
‘We moeten harder sensibiliseren of de procedure aanpassen’, vindt Nahima Lanjri (CD&V). De voorstandster van het migrantenstemrecht onthield zich in 2004 bij de goedkeuring ervan, precies vanwege de procedure. ‘Rechthebbenden moeten automatisch onder de stemplicht vallen zonder zich vooraf te moeten registreren. Maar daarover bestaat geen politieke eensgezindheid.’
In Antwerpen staat de teller op 6,8 (EU) en 4,5 procent (nietEU). Het gemeentebestuur schreef half juli de doelgroep aan om zich vooralsnog te registreren. Maar volgens Lanjri deed de stad dit ‘met lange tenen’ en pas nadat CD&V binnen de coalitie de druk had opgevoerd. Rechtse partijen wantrouwen traditioneel het migrantenstemrecht omdat ze ervan uitgaan dat migranten eerder links stemmen. De politica betreurde ook de toonzetting. De brief wees er immers uitdrukkelijk op dat registratie neerkomt op het naleven van de opkomstplicht. Niet gaan stemmen resulteert dus in een boete. ‘Dat schrikt nu eenmaal af.’
Niet gehoorde groep
‘De betrokkenen snappen het gewoon niet’, zucht ze. De sensibilisering blijft hoe dan ook een heikel punt. Volgens Lanjri hadden de betrokken middenveldorganisaties te weinig middelen om efficiënt campagne te voeren. Het tijdstip waarop de registraties worden afgesloten, valt ook midden in de vakantie, op 31 juli. Dan maken gemeenten de kiezerslijsten op. Die moeten tegen 1 september klaar zijn. Partijen en kandidaten gebruiken die kiezerslijsten om gericht campagne te voeren. Maar op dat moment zijn de verkiezingen nog ver weg.
Socioloog Jan Hertogen berekende dat in 2012 de groep van EU en nietEUburgers slechts voor 1,2 procent op de kiesuitslag woog, in het ‘beste’ geval zou dat bijna 10 procent zijn. Voor Antwerpen ligt dat potentieel op bijna 15 procent. Lanjri betreurt hun afwezigheid, omdat op deze manier de grieven van die doelgroep – zeker voor nietEUburgers gaat het om kwetsbare groepen – niet worden gehoord. Meteen bestaat er bij de politici ook geen animo om hen via een campagne te bereiken of hun wijken te bezoeken.
Door Europa berispt
Nederland voerde al in 1985 het migrantenstemrecht in. De discussie in België verliep erg moeizaam. Voor standers zagen het als een middel om de integratie te bevorderen, maar zeker in Vlaanderen was de tegenstand groot. Wallonië – waar de participatiecijfers hoger zijn – liet de discussie koud. De discussies deden Open VLD haast imploderen en brachten de paarse regeringVerhofstadt aan de rand van de afgrond.
De discussie zette de neergang van de liberalen in, waarvan de partij vijftien jaar later nog steeds niet is hersteld. De eerste paarse regering probeerde via de snelBelgwet de discussie te beteugelen. Wie Belg is, krijgt nu eenmaal automatisch stemrecht. Maar die remedie bleek erger dan de kwaal. Bovendien voerde het verdrag van Maastricht (1992) de notie Europees burgerschap in, waardoor EUburgers stemrecht kregen voor de gemeenteraads en Europese verkiezingen in het EUland waar ze verblijven. Later werd dit uitgebreid naar nietEUburgers. België talmde zo lang met de omzetting van die richtlijnen dat het door Europa werd berispt. op de kiesuitslag.
Wie nu verhuist, stemt nog in zijn oude gemeente
BRUSSEL I Verhuist u binnen dit en tweeënhalve maand tijd naar een andere gemeente? Dan zal u bij de komende gemeenteraadsverkiezingen moeten terugkeren naar uw vorige woonplaats om te stemmen. De kiezerslijsten zijn definitief afgesloten.
‘Als mensen zich inschrijven in het bevolkingsregister, duurt het even voor dat wordt vastgelegd in het rijksregister’, zegt Stef Keunen, expert Bestuursrecht (UHasselt). (tvb)
‘Rechthebbenden moeten automatisch onder de stemplicht vallen zonder zich vooraf te moeten registreren’
NAHIMA LANJRI
CD&V