Andere vluchtleiding voor beter sociaal overleg

Als cipiers of buschauffeurs staken, dan staat de politiek in rep en roer. PATRICK HUMBLET ziet over het sociaal conflict bij Ryanair veel minder beroering.

Wie? Doceert arbeidsrecht (UGent). Wat? Laten we werk maken van een Europees korps van sociale bemiddelaars.

Op 4 maart 1989 legden de werknemers van Eastern Airlines in de Verenigde Staten het werk neer. De actie draaide om de slechte arbeidsvoorwaarden, het antisyndicale klimaat in de onderneming, en was vooral gericht tegen Frank Lorenzo, de tirannieke ceo. Het was hard tegen onzacht. Pas 686 dagen na de start werd de staking beëindigd. De luchtvaartmaatschappij stopte noodgedwongen met haar activiteiten. Elke gelijkenis met Ryanair berust tot op heden op toeval, maar wie durft er geld op in te zetten dat dit zo zal blijven? The bets are on.

In de media wordt geprognosticeerd dat Michael O’Leary wel wat zal toegeven, maar ook dat zijn businessmodel zal standhouden. Enkele bedenkingen en kanttekeningen van een homo noneconomicus.

Wat opvalt, is dat Europa in deze kwestie prominent afwezig is. Stakingen en het stakingsrecht behoren inderdaad niet tot de bevoegdheden van de Unie, maar dat heeft niet belet dat het Europees Hof van Justitie zich er wel over uitspreekt. In de Lavalzaak bijvoorbeeld had een Zweedse vakbond zich door middel van stakingsposten verzet tegen de tewerkstelling van gedetacheerde Letse arbeiders die tegen lagere lonen werkten dan de Zweden. De Letse bouwfirma moest het faillissement aanvragen en eiste schadevergoeding. Het Europees Hof stelde in 2008 zonder verpinken dat het vrij verkeer van diensten kon primeren op het stakingsrecht. Zo ver van het Europese bed is het dus allemaal niet.

O’Leary mag ongegeneerd actievoerders afdreigen. Waarom geeft de fractievoerder van de Liberalen en Democraten voor Europa, Guy Verhofstadt, hem niet publiekelijk een standje voor dit ondemocratische gedrag? En waar zit de Commissie? Wat heeft de Ier dat Mark Zuckerberg niet heeft? De Facebookmogol ‘moest’ zich komen verantwoorden voor het Europees Parlement. O’Leary, nochtans een Europeaan met activiteiten binnen Europa, wordt onge moeid gelaten. Is het recht op privacy dan zo veel belangrijker dan de vakbondsvrijheid?

Verspreide slagorde

Nog een feit dat mij heeft gefrappeerd, is de milde houding van de publieke/politieke opinie. De modale reiziger zal wel slim genoeg zijn om te weten dat een ticket dat een habbekrats kost, geen garantie biedt voor een perfecte service, maar toch. Als de spoormannen of de buschauf feurs staken, luidt het dat ‘de reiziger wordt gegijzeld’. Als cipiers (met veel slechtere en gevaarlijkere arbeidsomstandigheden dan de crew van een Ryanairtoestel) de blok erop leggen, staat de Wetstraat op de achterste poten. Er wordt gezwaaid met rapporten van het antifoltercomité, de ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken leggen berispende verklaringen af en in de Kamer wordt het zoveelste wetsvoorstel gedeponeerd om het stakingsrecht van peni

tentiaire ambtenaren te nekken. Nu niets van dit alles. Hebben piloten een streepje voor? Misschien zijn het de mooie uniformen die het hem doen.

Ere wie ere toekomt. Minister van Werk Kris Peeters (CD&V) heeft Ryanair een brief gestuurd met de vraag om het conflict niet te laten escaleren. Hij heeft ook opdracht gegeven aan zijn juristen om te onderzoeken of er al of niet kan worden opgetreden. O’Leary zal het zich niet aantrekken, maar het is een signaal van een minister van Werk die nog belang lijkt te hechten aan het overleg. En daar knelt nu net het schoentje.

Ryanair zou de sociale dialoog weigeren, maar de vraag is of ons overlegsysteem nog wel aangepast is aan de economische realiteit. Moet Europa geen transnationale sociale dialoog ontwikkelen? Probeer nu maar eens een cao te sluiten over de grenzen heen. Daarvoor ontbreekt elke regelgeving. Het is dan ook logisch dat luchtvaartmaatschappijen in en uitchecken uit een land zoals het financieel het beste schikt. En dan is er nog de conflictbeheersing.

Onder minister van Tewerkstelling en Arbeid Miet Smet heeft België ooit promotie gevoerd voor een Europees korps van sociale bemiddelaars. Het voorstel heeft het helaas niet gehaald. Daarmee zou je kunnen voorkomen dat in verspreide slagorde actie wordt gevoerd: vandaag de Belgen, morgen de Zweden, enzovoort. Het systeem dat in ons land al zijn merites heeft bewezen, zou zeker dienstig kunnen zijn op ruimere schaal. Maar dit kwaliteitsproduct is op de Europese markt onverkoopbaar.

Corporatistische gilden

Wat nog het meest in het oog springt, is de schijnbare afwezigheid van de kleurenbonden. Af en toe loopt er een vakbondsafgevaardigde van ABVV, ACV of ACLVB door het beeld. Van de zijlijn krijg ik alleszins niet de indruk dat zij de motor zijn van het protest. De piloten bijvoorbeeld hebben zich verenigd in corporatistische organisaties (pilots only). Dergelijke ‘gilden’ duiken steeds vaker op: bij de loodsen, de luchtverkeersleiders, de treinmachinisten … De andere werknemers zijn nog klassiek gesyndiceerd maar ook daar lijkt een verschuiving aan de gang. Net zoals bij de Lidlstaking van het voorbije voorjaar komt de actie bij Ryanair vanuit de basis en hinken de bonden achterop. Is dit een trend?

Misschien moeten werkgevers en werknemersorganisaties hun strategie en tactieken eens onder de loep nemen. Want anders worden conflicten misschien onbeheersbaar, en dreigen Eastern Airlinesscenario’s.

Het is logisch dat luchtvaartmaatschappijen in en uitchecken uit een land zoals het financieel het beste schikt