200.000ste bezoeker voor Winnetoushow
liefhebbers van indianenverhalen. En voor wetenschappers is hij niet eens zo belangrijk. ‘Maar als je vergeet hem een ereplaats in je voordracht te geven, heb je het vlaggen’, weet historicus Frank Usbeck uit ervaring. May blijft, 125 jaar na de publicatie van zijn eerste Winnetouverhaal, populair.
Het Karl May Museum in Radebeul bij Dresden, de laatste woonplaats van de schrijver, viert dit jaar zijn negentigste verjaardag en denkt volop aan uitbreiden en moderniseren. Over twee jaar wordt begonnen met de bouw van een derde, hypermoderne tentoonstellingsruimte.
Voor het openluchttheater in het nabijgelegen Rathen is het eveneens een jubileumjaar: daar vond tachtig jaar geleden de première plaats van in aanwezigheid van May’s weduwe Klara. In Bad Segeberg, niet ver van de Deense grens, waar al sinds 1952 Winnetoushows worden opgevoerd, werd gisteren de 200.000ste bezoeker van het seizoen verwelkomd – en dat loopt nog tot 2 september.
Vol fouten
May vatte zijn schrijverscarrière aan toen de populaire leescultuur zich begon te ontwikkelen met stuiverromannetjes en feuilletons in kranten. ‘May verstond de knepen van het vak’, zegt Usbeck. ‘Hij wist precies wat de mensen wilden lezen.’ De personages, de landschappen, de dialogen … het klinkt alsof May er zelf bij was. Nochtans is hij pas op het einde van zijn leven een keer naar de VS gereisd en niet verder westwaarts geraakt dan de Niagara Falls. Dat zijn boeken stijf staan van de historische en etnografische fouten, zal zijn bewonderaars een zorg wezen.
May wilde in de eerste plaats geld verdienen. Politieke of ideologische bedoelingen had hij niet. ‘Toch slopen de nationalistische concepten over de Duitse cultuur in zijn verhalen’, zegt Usbeck. Het is niet moeilijk in Old Shatterhand de ‘goedaardige Duitse conquistador’, de welwillende civilisator te zien. Het wemelt van de Duitsers in May’s verhalen, maar nooit in de rol van koloniale onderdrukker. De ‘slechte blanken’ waren Angelsaksen.
Kwaad
Zelfs Winnetou, het Apacheopperhoofd, lijkt verdacht veel op een Duits burgermannetje. Alleen zijn kleding is exotisch; in zijn woorden en daden kunnen de Duitsers zich gemakkelijk herkennen. May schrijft aan de Apaches karaktertrekken toe die eigen zijn aan de ideale Duitser: nobel, trouw, gehecht aan land en volk, één met de natuur.
Het onafscheidelijke duo trotseert de grootste gevaren, maar uiteindelijk overwinnen ze alle kwaad. Dat spreekt volgens wetenschappers de lezers aan. De nazi’s namen de techniek over: hoe sterk de vijand ook is, beloofden ze de Duitsers, we zullen overwinnen. (esn)