En als ggo’s nu eens bio waren?
Het Europees Hof heeft geoordeeld dat een nieuwe techniek om in DNA in te grijpen, crispr, onder de strenge ggowetgeving valt. De groenen juichen, de industrie ziet doem, de wetenschappers zuchten. En de toekomst blijft een landschap vol loopgraven.
Herinner u de tijd toen onze voorouders bang waren voor de trein, want de koeien zouden geen melk meer geven. Stel u voor dat ze met die onzin de vooruitgang buiten hadden kunnen houden, in welk land hadden we dan nu geleefd? Of hebben we gewoon geluk gehad dat manifest negeren van het voorzorgprincipe door geldbeluste spoorwegmagnaten toch nog goed is uitgedraaid?
Gaat de toekomst ook met ons lachen omdat we de evident nuttige toepassingen van onze kennis van de biologie, zoals crispr, hebben willen tegenhouden? Of zullen onze nazaten het Europees Hof dankbaar zijn omdat het die crisprtech niek nog net op tijd heeft afgeblokt en zo een Jurassic Park heeft voorkomen?
Crispr heeft de jongste vijf jaar furore gemaakt in de laboratoria en heeft het on derzoek naar hoe ons lichaam werkt en hoe we organismen kunnen veredelen, sterk versneld. Als ons DNA onze handlei ding en receptenboek is, dan is crispr een fijn pennetje waarmee je drukfouten weg haalt of een recept verbetert. Al is onlangs gebleken dat het af en toe ook wel een inktvlek achterlaat, eventueel op cruciale informatie.
Maar dat is al bij al toch stukken pre ciezer dan de oudere ‘transgene’ techniek om ggo’s (genetisch gewijzigde organis men) te maken. Daarbij stopte je op de tast losse bladzijden tekst in het kook boek bij, en vertrouwde je erop dat de kok er zijn plan wel mee zou trekken.
De Europese overheid besliste in 2001 dat je aan zeer strenge regels moet voldoen als je ggo’s in het milieu wilt bren gen. Zo streng dat tientallen planten die ziektebestendig zijn, beter tegen droogte kunnen, egaler rijp worden, voedzamer zijn, extra vitamines bevatten, smakelij ker zijn, beter bewaren, minder kunst mest nodig hebben, beter geschikt zijn voor teelt in arme Afrikaanse omstandig heden, biobrandstof leveren zonder voed sel te verdringen, soms al tientallen jaren in het lab zijn blijven liggen. Omdat nie mand de moed en het geld heeft – of ge woon geen toestemming krijgt – om ze door de testfase te loodsen.
Tegennatuurlijk
Als de toepassingen zo nuttig zijn, waarom is de overheid dan toch zo voor zichtig? Omdat de oorspronkelijke ggo technieken ‘vreemd’ DNA inbrachten, uit andere wezens. Dat doorbreken van de soortgrens werd – en wordt – door som migen tegennatuurlijk of zelfs godslaster lijk geacht, en in ieder geval betrad het nieuw en onbekend terrein.
Terwijl er ‘klassieke’ technieken waren, die al decennia gebruikt werden om nieuwe eigenschappen in organismen in te brengen, en waar nog nooit iets mis mee was gegaan. Die mochten blijven van de Europese regelgevers, de nieuwe trans gene techniek werd strak ingesnoerd.
Dat de nieuwe techniek ‘bio’ was, ge stoeld op inzicht in de biologie, en de ’klassieke’ technieken niet, daar zat de re gelgever niet mee. Ook al gebruikten die aloude technieken radioactieve straling en mutagene – zeg maar kankerverwek kende – stoffen om een reeks gedrochten te scheppen waarin het DNA op talrijke plaatsen op onbekende manieren gewij zigd was.
De veredelaars kozen er die met een leuke nieuwe bloemkleur of een betere smaak uit en kruisten die met bestaande soorten, tot ze alleen de gewenste eigen schap overhadden, en de ongewenste weggeselecteerd waren. Op het zicht, zon der veel idee of en hoeveel DNAwijzigingen onder de radar gebleven waren. Maar dat was niet erg, de praktijk had uitgewezen dat het veilig was.
De biologen mochten nog zo beweren dat hun transgene techniek veel preciezer en dus inherent nóg veiliger was, hij was niet ‘conventioneel en met een lang gedo cumenteerde veiligheid’, besliste Europa in 2001. Netjes in de pas met de menselij ke psychologie: vertrouwd voelt veilig, nieuw is angstwekkend, zeker als het ook nog eens ongrijpbaar is.
Sindsdien stond de biologie niet stil en vond ze manieren om DNA te redigeren zonder dat je vreemd materiaal moet inbrengen. Die technieken, zoals crispr, ver gen glaswerk en verlopen dus anders dan hoe de natuur het doet, maar de resulta ten zijn wel identiek aan wat de natuur al de hele evolutie lang spontaan doet. Al leen moet je met crispr geen duizenden jaren wachten tot de natuur toevallig eens doet wat jij graag zou hebben.
Het Europees Hof stond dus voor de vraag: is crispr te wantrouwen, wegens de ‘onnatuurlijke’ techniek, of is het bio, wegens ‘natuurlijke’ resultaten? Zoals de Volkskrant het formuleerde: ‘Waarom zou een hoornloze koe uit het lab wél aan allerlei regels moeten voldoen, en een koe die toevallig zonder hoorns wordt geboren niet?’
Te wantrouwen
Het verdict is intussen bekend: het Hof vindt de biologen en hun technieken te wantrouwen en herhaalt dat de aloude bulldozertechnieken ‘met hun lang gedocumenteerde veiligheid’ vrij blijven van stringente voorzorgsmaatregelen.
Benieuwd hoelang het voor transgene ggo’s – intussen toch ook al dertig jaar zonder ongelukken – en voor crispr zal duren eer het Hof vindt dat ze onder ‘lang gedocumenteerde veiligheid’ vallen.
Niet dat het zal helpen. Planten die door alle vereiste tests zijn geloodst en door het Europees Voedselagentschap EFSA als veilig worden bestempeld, worden alsnog op politiek niveau tegengehouden, ‘wegens de angst van de mensen’.
Waardoor industriekoepel Europabio na de crispruitspraak liet optekenen dat hij ‘op deze manier geen oplossingen kan aanleveren voor de duurzameontwikke lingsdoelen van de Verenigde Naties’ en dat er dringend een ‘op feiten gebaseerde’ dialoog met het publiek moet komen, ‘zo dat de innovatie, die buiten Europa al be zig is, ook de Europese samenleving, eco nomie en milieu ten goede kan komen’.
Bij het Vlaams Instituut voor Biotech nologie – op zijn terrein bij de absolute wereldtop – klonk het dat de ‘absurde, te strenge en voor wetenschappers volledig onbegrijpelijke’ uitspraak ‘de duurzame landbouw in Europa op de helling zet’.
Angst
Hoe is het zover gekomen? Waarom noemen we landbouw zoals onze grootvaders die bedreven ‘bio’, en op biologie gestoelde landbouw ‘onnatuurlijk’?
Het begon met milieugevoelige mensen die terecht opmerkten dat de opkomende DNAtechnieken van de jaren 80 wel héél ingrijpend waren, en we maar beter uiterst voorzichtig konden zijn bij de toepassing. DNAtechnieken waar leken zich niets bij konden voorstellen, maar die tot gedrochten en rampen konden leiden die ze zich maar al te beeldend kunnen voorstellen. ‘Frankenfood’.
Om hun – terechte – strijd voor milieu en menselijkheid tegen wetenschappelijke hybris en blind winstbejag te kunnen voeren, hebben milieuorganisaties leden nodig, die giften willen storten. Om aan die giften te geraken, moet je luid roepen, en de volgende keer nog luider. Het is dan zeer verleidelijk om de natuurlijke angst voor het onbekende op te poken.
Waardoor wetenschappers met de taal van de rede op moeten boksen tegen de taal van de emoties. Tegen beelden van betogers in een witte overall met een gasmasker kan geen enkel genuanceerd betoog op.
Eenmaal je als actiegroep met dat soort beelden begonnen bent, kun je niet meer terug. Ook al is ondertussen gebleken dat die risico’s voor gezondheid en milieu waarvoor je waarschuwde, zich na decennia en enorme oppervlakten ggoteelten nog steeds niet gemanifesteerd hebben, integendeel. Ook al spuiten alle suikerzieken al jaren ggoinsuline. Dan maar overgestapt op argumenten over monocultuur, uitbuiting van boeren en
Planten die door het Europees Voedselagentschap als veilig worden bestempeld, worden alsnog op politiek niveau tegengehouden, ‘wegens de angst van de mensen’
monopolistische bedrijven – misbruiken die bestaan, maar niet gekoppeld zijn aan genetisch gewijzigde organismen. Het is zoiets als de autoindustrie verwijten dat pooiers in patserbakken rijden. Maar je hebt nu eenmaal geroepen dat ggo’s des duivels zijn, en je kunt niet meer terug.
En je kunt toch moeilijk gaan toegeven dat alleen grote, stoute bedrijven aan ggo’s doen doordat jouw voortdurende roep om opperste voorzichtigheid het voor de kleintjes onbetaalbaar heeft gemaakt?
Iedereen de bunkers in
Wetenschappers verkiezen ‘vrij’ on derzoek, maar ze zijn slim genoeg om te beseffen dat regels nodig zijn. Maar intus sen loopt de angst van het publiek, dat nog nooit een ggo zelfs maar van ver ge zien heeft, ver achter op wat de vorsers al decennia dagelijks in hun lab vaststellen – onderhand in miljoenen proeven. Dan wordt een mens verbitterd over de ‘absur de, te strenge en voor wetenschappers volledig onbegrijpelijke’ regelgeving. En ga je al meteen allergisch reageren op de zoveelste die wel weer zijn ongefundeer de angst voor Frankenstein zal komen verkopen als voorzorgprincipe.
Maar door dat soort gefrustreerde reacties zitten wetenschappers voor het grote publiek in het kamp van de industrie, die andere club die pleit voor ggo’s maar geen antwoord geeft op hun angst – of toch geen dat ze willen horen.
Dat heeft weer voor gevolg dat wetenschappers voor het publiek niet meer de experts zijn die objectieve feiten en cijfers aanleveren voor het debat, maar gewoon een partij in dat debat. Een positie waar de actiegroepen hen uiteraard maar al te graag houden.
Iedereen in de bunkers dus. Het lijkt de VS wel, waar Democraten en Republikeinen nog liever doodvallen dan naar de ander te luisteren, ook als die voor een keertje iets zinnigs te vertellen heeft. En intussen stort de samenleving in.
Als ik hier dus stel dat ‘biologische landbouw’ eigenlijk slaat op wat in de labs op een kans ligt te wachten, en dat ggo’s het echte bio zijn, dan kan ik al perfect voorspellen wie opgetogen zal knikken, en wie zich kwaad zal maken. Waarna we geen millimeter opgeschoten zijn.
Waarom geloven we activisten liever dan experts? Waarom geloven groenen de wetenschap niet – dezelfde wetenschap die ze in klimaatzaken wél inroepen?
Hoe zijn we hier geraakt? Waarom geloven we activisten liever dan experts? Waar is gezonde voorzichtigheid in een kramp geslagen? Waarom geloven groenen de wetenschap niet – dezelfde wetenschap die ze in klimaatzaken wél inroepen? Ik weet het ook niet.
Wat ik wel weet: ooit eiste de Britse overheid dat vóór elke auto een voetganger met een rode vlag liep. Maar tenslotte zag ze in dat we er zo niet zouden komen – in 1896 was dat. Misschien moeten we onze angst voor ggo zo langzamerhand toch ook eens in de ogen kijken.