Droogte nekte de Maya’s
De Mayabeschaving in CentraalAmerika ging wel degelijk ten onder aan een periode van ernstige droogtes, aan het eind van het eerste millennium.
Dat het tijdens de ‘terminale klassieke periode’, zeg vanaf het jaar 800, droog was, en dat de klassieke Mayasamenleving toen instortte, dat wisten we al. Maar in hoeverre had het een met het ander te maken? Een artikel in Science komt nu met cijfers.
Nicholas Evans (Cambridge) en collega’s konden de isotopensamenstelling van het water in het Chichancanabmeer in Yucatan reconstrueren. Via de omweg van het gips in boorkernen van de meerbodem. Dat gips is in de loop der jaren in laagjes afgezet. Je hebt maar de laagjes te tellen, zoals boomringen, en je krijgt een goede datering. Al is de praktijk een stuk lastiger dan hier voorgesteld.
Het gips neemt in zijn kristalstructuur water uit zijn omgeving op. Dat water zit chemisch zo goed vastgeklonken dat het eeuwenlang blijft waar het is. Van zowel het waterstof als het zuurstofatoom in water bestaan verschillende versies – isotopen – die chemisch volstrekt identiek zijn, maar een iets andere massa hebben. Omdat ‘licht’ water iets gemakkelijker verdampt dan water dat een tikje zwaar der weegt, en omdat verdamping uiteraard met temperatuur te maken heeft, kun je uit de verhouding tussen de isotopen in het water afleiden hoe warm het was toen het vastgeklonken werd in gips. Ook regenval en relatieve vochtigheid kun je via gelijkaardige redeneringen reconstrueren.
Het vergt uiterst precies priegelwerk, en ze testten hun methode eerst op stalen van 1994 tot 2010 waarvan ze het bijbehorende weer kenden, maar uiteindelijk konden de onderzoekers besluiten dat in de laatste twee eeuwen van het eerste millennium de regenval met de helft omlaag ging, en in piekperiodes zelfs met zeventig procent. De relatieve vochtigheid van de lucht moet 2 tot 7 procent lager geweest zijn dan vandaag. Woestijnomstandigheden, zeg maar.
Hoewel de Europese kolonisators de droogtes van 15351560 en 17651773 beschreven als periodes met hoge sterfte, hongersnoden en volksverhuizingen, waren ze in het gips in het meer niet eens te zien. Dat geeft een idee van hoe sterk de lange droge periode voor het jaar 1000 er ingehakt moet hebben.
In de laatste twee eeuwen van het eerste millennium ging de regenval met de helft omlaag