Aarde op glijbaan naar ‘permanente broeikas’?
Met een beetje pech zou de thermostaat van de aarde wel eens naar de stand ‘broeikas’ kunnen doorklikken, waarschuwt een internationaal team van wetenschappers.
Zesentwintig vorsers uit de hele wereld, onder wie Michel Crucifix van de Université de Louvain, waarschuwen in het gerespecteerde Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), dat de opwarming van de aarde weleens zelfversterkende terugkoppelingen in gang zou kunnen zetten, waarbij de temperatuur nog meer gaat oplopen.
Bij gebrek aan ervaring – een CO2 en temperatuurstijging zo snel als nu is nog nooit in de wereldgeschiedenis voorgekomen – weten we niet of er inderdaad kantelpunten in ons klimaatsysteem ingebouwd zitten. Maar uit steeds diepgaander onderzoek duiken alvast mogelijke kandidaten voor zo’n kantelpunt op. De onderzoekers sommen er een reeks op. En ze waarschuwen dat een temperatuurstijging van 2 graden, waar we alleen nog met zéér draconische maatregelen onderuit kunnen, weleens voldoende zou kunnen zijn om terugkoppelingen in gang te zetten die ver dere opwarming aandrijven.
Ze noemen tien processen die mogelijk op hol kunnen slaan: dooiende permafrost, vrijkomend methaanijs op de oceaanbodem, verzwakkende opname van CO2 door land en zee, stijgende ademhaling van bacteriën in de oceaan (die zowel meer CO2 als meer methaan kunnen gaan maken), krimpen van het Amazonewoud en van de Siberische wouden, minder sneeuw op het noordelijk halfrond, verdwijnen van het drijfijs (en de bijbehorende ijsberen) in de noordpoolzomer, verdwijnen van het Antarctisch zeeijs en van de ijskappen in het algemeen. En de onderzoekers noemen het niet onmogelijk dat sommige van die processen zich ook nog eens gedragen als een rijtje dominostenen.
Anders gaan leven
Fenomenen als het vrijkomen van het methaanijs of het smelten van de permafrost gebeuren op een welbepaald moment (kort door de bocht is dat voor de permafrost het moment dat het nul graden wordt). En dan meteen massaal en in sommige gevallen onomkeerbaar – gigantische methaanbellen die van de oceaanbodem opstijgen omdat daar een bepaalde temperatuur en druk gepasseerd is, keren niet terug naar beneden als temperatuur en druk opnieuw aan de goede kant van de drempel zitten.
Maar, geven de onderzoekers toe, de wetenschap is nog niet ver genoeg om te kunnen zeggen of we het klimaatsysteem nog kunnen ‘parkeren’ in de buurt van de in Parijs afgesproken twee graden, of dat we dan al op de glijbaan zullen zitten naar een nieuw evenwicht: de ‘broeikas aarde’.
Hoe dan ook, als we willen parkeren bij twee graden meer dan in de preindustriële periode, zullen we onze leefwijze moeten aanpassen, waarschuwen ze. Milieuwetenschappers, sociale wetenschappers en menswetenschappers zullen elkaars taal moeten le ren begrijpen. Landbouw zal moeilijker worden, terwijl er net meer monden gevuld moeten worden. We zullen onze kustzones – net waar de meeste mensen wonen – moeten herinrichten.
Zonder olie, kolen en gas
Het zal niet genoeg zijn om onze uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen zwaar in te perken. We zullen naar een economie zonder olie, kolen en aardgas moeten, met alle sociale veranderingen die dat inhoudt. En we zullen voor extra CO2opslag moeten zorgen, door meer bossen, andere landbouw, meer biodiversiteit, ondergrondse opslag en het uit de lucht halen van CO2. En we zullen dat eendrachtig en op wereldschaal moeten doen. Misschien moeten we zelfs spiegels rond de aarde parkeren om de zonnestraling in te perken. Het alternatief is een hogere temperatuur en een hogere zeespiegel dan de mens ooit heeft meegemaakt.
Met of zonder ‘broeikas aarde’, het antropoceen dat we net zijn binnengegaan zal een heel ander tijdperk zijn dat het holoceen dat eraan voorafging. Minder comfortabel. En ja, onze planeet is ooit nóg heter geweest, met nóg meer CO2 in de lucht, maar toen waren er geen mensen. En als ze er waren geweest, hadden ze het hoogst onaangenaam, om niet te zeggen onhoudbaar gevonden.
Misschien moeten we zelfs spiegels rond de aarde parkeren om de zonnestraling in te perken