Alleen in moskee getrouwd, toch gesteund door de rechter
Een moslima die wil scheiden is overgeleverd aan de grillen van de shariaraad. Een uitspraak van een Londense rechter biedt echter hoop.
BRUSSEL I Het overgrote deel van de getrouwde Engelse moslims is alleen ‘voor de moskee’ getrouwd, niet ‘voor de wet’. Voor de vrouw kan dat rampzalige gevolgen hebben in geval van een scheiding. Als ze haar man wil verlaten, moet ze zich wenden tot een ‘shariaraad’. En die religieuze organen zijn niet altijd vrouwvriendelijk. Als de raad al instemt met de ontbinding van hun huwelijk – wat niet altijd het geval is – staat de moslima vaak met lege handen op straat.
Dat had ook het lot kunnen zijn van Nasreen Akhter, toen ze na twintig jaar weg wilde bij de vader van haar vier kinderen, Mohammed Shabaz Khan. Ook dit koppel was alleen tijdens een religieuze ceremonie getrouwd. Toch trok Akhter, een juriste, naar de burgerlijke rechtbank. En ze kreeg gelijk.
De Londense rechter oordeelde dat het Engelse familierecht wel degelijk van toepassing was op hun huwelijk – iets wat de advocaat van Khan met klem bestreed. De rechter oordeelde niet dat het huwelijk ‘geldig’ was volgens het burgerlijk recht, daarvoor ontbraken enkele essentiële elementen. Het was, aldus de rechter, een ‘void marriage’. Het huwelijk kan met andere woorden nietig verklaard worden en Akhter kan aanspraak maken op haar rechtmatige deel van het familiefortuin.
In het verleden hadden rechters een islamitisch huwelijk, een nikah, altijd bestempeld als een ‘nonmarriage’, een ongeldig huwelijk, waardoor de vrouw geen verhaal kon halen bij een burgerlijke rechtbank en met lege handen achterbleef. Khan rekende erop dat de rechter dat zou doen.
Talaq, talaq, talaq
Of deze zaak bredere repercussies heeft dan de ruzie tussen Khan en Akhter, is volgens juristen nog onduidelijk. Ze trekt wel de aandacht op het lot van de getrouwde moslima’s. En geeft hen hoop.
Vrijwel alle getrouwde moslims in Engeland en Wales lieten hun huwelijk religieus inzegenen. Maar het overgrote deel heeft hun nikah nooit laten registreren bij de burgerlijke autoriteiten. Vaak omdat ze gewoonweg niet weten dat het zo hoort, bleek uit recent onderzoek in opdracht van de Britse regering. Maar ook vaak omdat de man dwarslag.
Waarom zou hij ook toegeven? Als een man weg wil uit het huwelijk, kan hij een beroep doen op Talaq: om de huwelijksband te verbreken hoeft hij gewoon drie keer te zeggen dat hij een scheiding wil. Die mogelijkheid bestaat voor vrouwen niet. Zij moeten naar een ‘shariaraad’, een procedure die gemakkelijk 400 pond kan kosten.
Die raden hebben weliswaar geen officiële bevoegdheid volgens de Engelse wet, maar binnen de soennitische gemeenschap –sjiieten maken er geen gebruik van – beslissen ze over huwelijk en scheiding. Hoeveel van die raden er in Engeland en Wales (in Schotland zijn er geen bekend) precies zijn, is niet bekend. De denktank Civitas schat hun aantal op 85.
Mannen almachtig
Die shariaraden bestaan sinds de jaren tachtig, maar namen vooral de jongste tien jaar een hoge vlucht, samen met de toename van het aantal moslimhuwelijken dat niet burgerlijk geregistreerd is. Bij de moslims onder de 40 jaar zou 80 procent van de paren alleen door een nikah in de echt verbonden zijn.
Omdat de shariaraden niet officieel erkend zijn, wordt er ook geen controle op uitgeoefend door de burgerlijke autoriteiten. Moslimfeministen signaleren dan ook een waslijst misbruiken, gaande van kindhuwelijken tot geweld en verkrachting binnen het huwelijk. Sommige vrouwen wordt een scheiding geweigerd, ook al is er duidelijk bewijs dat ze door hun partner mishandeld worden.
‘Volgens de sharia zijn de mannen almachtig en worden vrouwen als hun bezit behandeld’, zei het conservatieve parlementslid Nus Ghani twee jaar geleden tijdens een parlementair onderzoek naar de raden. ‘Enerzijds promoten we gelijke rechten voor vrouwen en anderzijds laten we een hele groep kwetsbare vrouwen in de steek. Dat is onhoudbaar.’
Verdoken polygamie
Elham Manea van de Universität Zürich, die uitgebreid onderzoek deed naar de Engelse shariaraden voor haar boek Women in Sharia Law (2016), pleit er voor om imams die een religieus huwelijk inzegenen zonder voorafgaand burgerlijk huwelijk, zwaar te beboeten. De overheid, vindt ze, zou een grootscheepse registratie van alle nikahs moeten organiseren. Dat zou volgens haar heel wat polygamie blootleggen.
Bij de moslims onder de veertig jaar zou 80 procent van de paren alleen een religieus huwelijk gesloten hebben